A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
k o n s e p s i y a s ı ) d e y i l , mə h z h ö k md a r ı n ö z ü n ü n d a v r a n ı ş ı v e r i r . " ( 9 0 , s . 4 5 5 ) B e r t e l s i n d o ğ r u o l a r aq d ü ş ü n d ü y ü k i mi , N i z a mi h a k i mi y y ə t h ü q u q u , o n u n v a r i s l i y i v ə ə l d ə e d i l mə s i h aq q ı n d a ö z k o n s e p s i y a s ı n ı y a r ad a b i l m i ş d i r . Ə g ə r h a k i mi y y ə t i n mə q s ə d i x a l q a x i d mə t d i r s ə , o n d a h a k i m – r u h an i h a k i m i y y ə t i n d a ş ı y ı c ı s ı o l an p ey ğ ə mb ə r l ə mü q a y i s ə e d i l ə b i l ə r . B u r a d a c a q e y d e d ə k k i , r u h a n i h a k i mi y y ə t N i z a mi n i d ü n y ə v i h a k i m i y y ə t d ə n a z m a r a q l a n d ı r mı r d ı . Ş a i r ə g ö r ə i d ea l h a k i mi y y ə t ö z ü n d ə r u h a n i v ə d ü n y ə v i b a ş l an ğ ı c l a r ı h a r mo n i k ş ə k i l d ə b i r l ə ş d i r mə l i d i r . E y n i z ama n d a o , ö z ə s ə r l ə r i n i e l ə b i r g ü z g ü y ə b ə n z ə d i r k i , b u g ü z g ü d ə h ö k m d a r t ə k c ə ö z l ə y a q ə t v ə n ö q s a n l a r ı n ı y o x , h ə m d ə b ə n z ə mə y ə ç a l ı ş m a l ı o l d u ğ u n ə i s ə i d e a l b i r o b r a z g ö r m ə l i d i r . İ s k ə n d ə r o b r a z ı N i z a m i ü ç ü n mə h z b e l ə b i r g ü z g ü i d i . Y u x ar ı d a a d ı n ı ç ə k d i y i m i z p r o q r a m x a r a k t e r l i mə q a l ə s i n d ə B e r t e l s y a z ı r d ı : " B e l ə l i k l ə , b i z i m f i k r i m i z c ə , N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n ə s a s n ü v ə s i n i c ə n g a v ə r l i k r o ma n ı , h ö k md a r l a r ı n m a c ə r a l a r ı n ı n mə d h i d e y i l , b u h ö k m d a r l a r a t ə s i r g ö s t ə r mə k v ə b u n u n l a d a ə t r a f ı n d a k ı i n s a n l a r ı n v ə z i y y ə t i n i y ü n g ü l l ə ş d i r mə k c ə h d i t əş k i l ed i r . " ( 9 0 , s . 4 5 5 ) Q e y d ed ə k k i , h ak i m i y y ə t v ə ə d a l ə t l i h ö k m d a r m ö v z u s u N i z a m i y a r a d ı c ı l ı ğ ı n d a y e g an ə mö v z u d e y i l . Ö r n ə k ü ç ü n "İ s k ə n d ə r n a m ə " d ə r u h a n i y o l ç u l u q , i d e a l ö l k ə mö v z u s u v ar d ı r , İ s k ə n d ə r i n ö zü i s ə t ə k c ə q ə h r əm a n , h ö k m d a r v ə s ə r k ə r d ə k i mi d e y i l , h ə m d ə T a n r ı n ı n i r ad ə s i i l ə y o l a ç ı x mı ş y o l ç u , zə v v a r d ı r . N i z a m i g e r çə k l i y i n b ə d i i d ər k i s a h ə s i n d ə t ə k cə o r t a ə s r l ə r m ə d ə n i y y ət i n i n ə n y a x ş ı u ğ u r l a r ı n d a n f a y d a l a n m a q l a q a l ma mı ş , ö zü n ü n b ə d i i mə k a n ı n ı y ar a t m a ğ a , ə d a l ə t , g ö z ə l l i k , mə r h ə m ə t k i m i e t i k v ə e s t e t i k k a t eq o r i y al a rı p o et i k t ə f ə k k ü r s ü zg ə c i n d ən k eç i r mə y ə n a i l o l m u ş d u r . Ş ü b h ə s i z d i r k i , p o e z i y a v ə ş a i r l i k m ö v zu s u N i z a mi n i ö z d ö v r ü n ü n r u h a n i l i d e r i k i m i m a r a q l a n d ı r ı r d ı . G ə n c ə mü t ə f ə k k i r i ü ç ü n p o e z i y a t ə k c ə s ö z s ə n ə t i n i n a l i f o r m a s ı d ey i l , h ə m d ə i n s a n r u h l ar ı n ı i ş ı q l a n d ı r an v ə o n l ar ı ö z a r d ı n c a a p a r a b i l ə n i l ah i e n e r j i , g ü c i d i . A n c a q N i z a m i b e l ə h e s a b e d i r d i k i , p o e z i y a ö z g ü cü n ü o h a l d a s a x l a y ı r k i , ş a i r m a d d i c ə h ə t d ə n h ö k md a r d a n a s ı l ı o l m a s ı n ( " q u l a ğ ı n d a q u l l u q h a l q a s ı o l m a s ı n " ) . P o e z i y a ə d a l ə t s i z h ö k md a r l a r a x i d mə t e d i r s ə , o ö z t ə s i r g ü cü n ü i t i r i r , c a n l ı s ö z l ə r ö l ü r , mə n a s ı z b i r ş e y ə ç e v r i l i r . B e r t e l s N i z a m i p o e z i y a sı n d a e l m i t e r m i n l ə r i n g e n i ş i s t i f a d ə s i n ə d i q q ə t g ö s t ə r ə n i l k t ə d q i q a t çı l ar d a n o l m u ş d u r . Y e v g e n i E d u ar d o v i ç b elə b i r f ak t ı d a g ö s t ə r mi ş d i r k i , N i z a m i n i n f i k r i n c ə , i l h a ml a y a z ı l mı ş p o e ma d a m ü ə y y ə n e l mi p r o b l e ml ə r q o y u l m a l ı d ı r v ə n ə h ay ə t , t ə h k i y ə n i n ö z ü m ü ə l l i f i n al i ml i y i n i g ö s t ər mə l i , ə n m ü x t ə l i f e l m s a h ə l ə r i n ə a i d t e r m i n l ə r d ə n i s t i f a d ə o l u n m a l ı d ı r . T ə d q i q at ç ı N i z a m i G ə n c ə v i n i n i s t e d a d l ı ş a i r l ə r v ə o n l a r ı n ə s ə r l ə r i q a r ş ı s ı n d a q o y d u ğ u ü ç t ə l ə b i m ü ə y y ə n l ə ş d i r m i ş d i r . B u t ə l ə b l ə r d ə n b i r i n c i s i – y a z ı l an ə s ə r i n t a m o r i j i n a l l ı ğ ı , i k i n ci s i – mö v z u s e ç m ə k d ə ş ai r i n h ö k md a r l ar d an v ə b a ş q a q ü d r ə t l i s i f a r i ş ç i l ə r d ə n as ı l ı o l m a m a s ı , ü ç ü n cü s ü i s ə p o e z i y a n ı n e l m i l i y i v ə m ö v z u n u n f ə l s ə f i i ş l ə n mə s i d i r . " N i t q i n ə y r i y o l a d ü ş mə s i " , " s ö zü n q i y mə t i n i n d ü ş mə s i " i s t ə n i l ə n d ö v r ü n s ə n ə t k a r b ə d b ə x t l i y i d i r . N i z a m i " n i t q i n ə y r i y o l a d ü ş mə s i " i l ə h ə q i q ə t i n t ə h r i f o l u n m a s ı a r a s ı n d a b ə r a b ə r l i k i ş a r ə s i q o y u r . Ş a i r i n ə n m ü h ü m v ə z i f ə l ə r i n d ən b i r i i s ə d o d ağ ı n d a t ə b ə s s ü m h ə q i q ə t i ş a h l a r a d e m ə k d i r . B e r t e l s d o ğ r u o l a r a q g ö s t ər i r k i , N i z a m i ö zü b u v ə z i f ə n i n ö h d ə s i n d ə n u ğ u r l a g ə l ə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|