ф
mid təşkil edir. Qəbul edilən qidanın tərkibində zülalm miq-
dan nə qədər az olarsa, sidiyin azotİu birləşm əiərinin arasmda
da sidik cövhərinin miqdarı bir о qədər az olur.
Analiz üçün götürülən qan uzım m üddət saxlandıqda onun
tərkibində ammonyakın miqdan artır. Çünki bu zaman qanda
olan karbamid parçalanır. Gərgin fıziki əm ək və idman zamanı
da qanda ammonyakın miqdan arta bilər.
Normal gÖstəriciJəri: 110 mq/dl və ya 12-65 mıxıol/litr.
Artmasma səbəb olan hallar:
Anadangəlmə ferment çatışmazlıqlan (karbamilfosfat-
sintetaza, omitintranskarbamilaza və b.)
Bəzi dərman preparatlan (L-asparaginaza, xlortalidon və b.)
Fetal eritroblastoz
Emfizema
Qaraciyər çatışmazlığı
Qaraciyər köçürülməsi
Bağırsaq qanaxmalan
H əddən artıq zülal qəbııl edilməsi
Kəskin hepatit (nekroz)
Hemorragiyanm kəskinləşmiş forması
Azalmasma səbəb olan hallar:
Tablet şəklində olan antibakterial preparatlann qebul edilmesi
2.9. KARBAMİD (SİDİK CÖVHƏRİ)
Karbamid - aminturşu kataboHzmi nəticəsində ayrılan am-
monyakın orqanizmdə zərərsizləşdirilməsi nəticəsinde əm ələ
gələn maddə olub, zülal mübadiləsinin əsas son m əhsulu he-
sab edilir. Orqanizmdən sidiklə xaric edilən azotlu m addələrin
90%-ə qedərini karbamid təşkil edir. Orqanizmde aminturşu-
lann katabolizmi prosesində əm ələ gələn ammonyak qaraci-
yərdə, ornitin turşusu dövranı adlanan çoxm ərhələli biokimyə-
vi prosesə uğrayaraq, karbamidə çevrilir. Karbamid orqanizm-
dən asanlıqla xaric ola bildiyinə görə, onun əm ələ gəlm əsinə
ammonyakm «zərərsizləşdirilməsi» kimi baxılır. Qaraciyərdə
əm ələ gələn karbamid qan vasitəsilə bÖyrəkİərə gətirilir və
burada sidiyin tərkibinə keçir. Orqanizmdə əm ələ gelən karba-
m idin 5% -ə qədəri qanın tərkibindən bağırsaqlara keçir, bura-
da isə bağırsaq bakteriyalannda sintez edilən ureaza fermenti-
nin tə'siri nəticəsində parçalanaraq, amınonyaka və karbon qa-
zına çevrilir; əm ələ gələn am m onyabn bir hissəsi yenidən qa-
na sorulur, bir hissəsi isə necislə bağırsaqlardan xaric olur.
Böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə plazmadakı ammonyakın
m iqdan artdığından, bağırsaqlara keçən karbamidin də miqdan
artır. Bundan əlavə, bağırsaqlara və digər visseral boşluqlara
(perikard, plevra və s.) da çoxlu ammonyak keçir. Bunım nə-
ticəsində uremiya zamam bağırsaqlarda xoralar, plevra və pe
rikard boşluqlarında isə aseptik iltihab əm ələ gelə bilər. Böy-
rək çatışmazİığı zamanı qanda və toxumalarda karbamidin sə-
viyyəsinin artması ammonyakın zərərsizleşdirilm əsi prosesini
pozur. Bu zaman qanda karbamidlə birlikdə, ammonyak da
artır. N əticədə ammonyakın və karbamidin sinir hüceyrelərinə
zərərli tə'siri ilə əlaqədar olaraq, sinir sisteminin ftınksiyalan
pozulur. Qaraciyər xestəlikləri zamanı qanda karbamidin qatı-
iığı azalır.
Normal göstəriciləri:
Karbamid; 20-40 mq/dl
Karbamid azotu: 8-18 mq/dl
B öyrəklərdə olan patoloji dəyişikliklərin qiymətləndi-
rilm əsində qanın tərkibindəki karbamid azotunun qatılığı və
onun ümumi qalıq azotunun miqdanndakı faizi böyük əhə-
miyyət kəsb edir. Qanda karbamidin qatılığmın 50-150 mq/dl
seviyyəsində olması böyrəyin funksiyasınm ciddi şəkildə po-
zulduğunu və uremiyanın törəndiyini göstərir, uremiyamn ter
minal inkİşaf dövründə bu göstərici hətta 150-250 mq/dl-dən
də artıq ola bilər.
Artmasına səbəb olan hallar:
Böyrək qan dövranırun zeifləm əsinə səbəb olan bə'zi dis-
peptik xəstəliklər
M üxtəlif etiologiyaİı şoklar
Sidik yollanm n tutulması (postrenal azotemiyalar)
Zülal katabolizminin artması (bu zaman serumda kreatininin
miqdarı normal olur)
M ə'də-bağırsaq sisteraindən qanitirmələr
Böyrək funksiyasmın pozulması
Kəskin miokard infarktı
Azalmasına səbəb olan hallar:
Qaraciyər çatışmazlığına səbəb olan proseslər (zəhərlənm e-
lər, hepatitlər> hepatotoksik dərman preparatlan)
Orqanizmin zülal sintezinə ehtiyacının artması ilə nəticə-
lənən proseslər (hamiləliyin son aylan, akromeqaliya və s.)
Dietik rejimlər (zülalın az, karbohidratin isə çox qəbul edilməsi)
Bəzi böyrək xəstəlikləri
Absorbsiyanm artması
2Л0. SİDtKTURŞUSU
Sidik turşusu nuklein turşularmın tərkibinə daxil olan nitrit
əsaslannın (adenin və quanin) katabolizminin son məhsuludur.
Bu turşu orqanizmdə həm endogen sintez yoiu ilə əm ələ gələn
purin əsaslannm katabolizmi nəticəsində, həm də qida vasitə-
silə daxil olan azotlu üzvi maddələrin dəyişikliklerə uğraması
nəticəsində əm ələ gəlir. Bir gün ərzində insan orqanizmindən
750 mq-a qədər sidik nırşusu xaric edilir. Bunun bir hissəsi
sidiklə, digər hissəsi isə nəcislə ifraz edilir.
Normal göstəriciiəri:
Kişilərdə: 3-9 mq/dl
Qadmiarda: 2,5-7,5 mq/dl
Artmasına səbəb olan haUar:
Ü rəyin işemik xəstəlikleri
Qlikogenozlar
Hemolitik anemiyalar
Döş vəzisinin bədxassəli şişlərinin metestazı
Qurğuşunla zəhərlənm ə
Orağabənzər hüceyrəli anemiya
Psoriazlı xəstələrin bix qismi (üçdəbiri)
Endemik ur xəstəliyi
Preeklampsiya və eklampsiyalar
Leykozlar
Polisitemiyalar
Dostları ilə paylaş: |