A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qazların özlülüyü.
- Qazların istilik xassələri.
145
Cədvəl II. 4
Qazlar Nisbi
sıxlığı Qazlar
Nisbi sıxlığı
Hava Helium
Azot Karbon qazı Kükürd qazı 1,00
0,138 0,97
0,518 1,191
Metan Etan
Propan butan
0,55 1,038
1,52 2,0065
Deməli, qazın havaya görə nisbi sıxlığı:
. 97 , 28
M d
Bundan başqa, qazın normal şəraitdəki sıxlığı ρ 0 məlum olduqda onun orta molekulyar kütləsini tapmaq olar:
M q = 22,41 ρ 0 .
Bəzi qazların nisbi sıxlığı haqqında məlumat II. 4 cədvəlində verilmişdir. Qazın sıxlığı təzyiq və temperaturdan asılı olaraq dəyişir.
xarakterizə edən mühüm kəmiyyətlərdən biridir. Qazın özlülüyü ilə onun hal parametrləri arasındakı asılılıq çox mürəkkəbdir. Qazın özlülüyünün müxtəlif təzyiq və temperaturlarda dəyişmə qanunauyğunluqlarını izah etmək üçün qazların kinetik nəzəriyəsinin bəzi müddəalarından istifadə edək. məlumdur ki, qazın özlülüyü
3 (II.
16) ifadəsindən tapıla bilər. Burada ρ – qazın sıxlığı; υ – molekullarının orta sürəti; λ – molekulların sərbəst yürüş yolunun orta uzunluğudur.
146
Şəkil II. 2
asılıdır. Təzyiq artdıqca qazın sıxlığı artır, molekulların sərbəst yürüş yolunun uzunluğu isə azalır (molekulların orta sürəti təqribən sabit qalır). Deməli, (II. 16) ifadəsinə görə təzyiqin elə qiymətləri ola bilər ki, qazın özlülüyü praktiki olaraq dəyişməsin. Temperatur artdıqca qazın özlülüyü molekullarının orta sürətinin artması nəticəsində (bu halda ρ və λ təxminən sabit olur) çoxalır. Beləliklə, atmosfer təzyiqinə yaxın təzyiqlərdə qazın özlülüyü təzyiqdən asılı olaraq dəyişmir və temperatur çoxaldıqca özlülük artır. Eyni homoloji sıra üçün qazların özlülüyü onların molekulyar kütləsi artdıqca azalır. Böyük təzyiqlərdə isə yuxarıda qeyd olunan 147
qanunauyğunluqlar pozulur. Belə ki, temperatur artdıqca qazların özlülüyü, mayelərdə olduğu kimi, azalır; böyük molekulyar kütləsi olan qazların özlülüyü də böyük olur.
II. 2 şəklində metan, propan və metan-propan qarışığı üçün özlülüklərin dəyişmə əyriləri göstərilmişdir (a, b, v, q, ğ qaz qarışığının sıxlıqlarının uyğun 0,6; 0,7; 0,8; 0,9; 1,0 qiyməti üçün, çıxarırmışdır).
Şəkil II. 3
Qazların tərkibində azotun miqdarı 5,0% - dən artıq olduqda, onun qarışığın özlülüyünə təsirini nəzərə almaq lazımdır. Bu halda qarışığın özlülüyü aşağıdakı ifadədən təyin edilə bilər:
a y a + (1 – y a ) μ y ,
burada μ a , μ
y – azotun və qarışığın karbohidrogen hissəsinin özlülüyüdür (μ a – nı II.3 çəklindən tapmaq olar). Qazların istilik xassələri. Qazların istilik tutumu təzyiq və temperaturdan asılıdır. Termodinamikada qazların istilik tutumu sabit təzyiqdə c p və sabit həcmdə c v təyin edilir. Bu istilik tutumları arasında aşağıdakı asılılıq məlumdur:
c p – c v = R
Bu,
Mayer tənliyi adlanır. Real qazların istilik tutumu təcrübədən tapılır. Müəyyən edilmişdir ki, real qazların istilik tutumu, təzyiqdən asılı olaraq az dəyişir. Bunu praktiki olaraq nəzərə almaq olar.
Çədvəl II. 5 148
Komponentlər Istilik tutumu, k Coul/kq·K c p
V Metan
Etan Propan
Izobutan n-Butan
Azot Kükürd qazı Hava Karbon qazı 2,220 1,729
1,560 1,490
1,490 1,250
1,323 1,241
1,200 1,690
1,430 1,350
1,315 1,315
1,178 1,192
1,172 1,156
0 100
200
500
c V ,kCoul/kmol.dər
27,96
32,19 37,84
40,82
Qazların istilik tutumları haqqında məlumat II. 5 cədvəlində verilmişdir.
Karbon qazının istilik tutumunun temperaturundan asılı olaraq dəyişməsi II. 6 cədvəlində verilmişdir.
Temperatur artdıqca qazların sabit həcmdəki istilik tutumu artır.
Qazların istilik xassələrindən biri də onların istilikkeçirmə λ əmsalıdır. Qazların istilikkeçirmə əmsalı təzyiqdən az asılıdır. Buna səbəb molekullarının sərbəst yürüş yolunun təzyiqlə tərs mütənasib olmasıdır.
Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|