A. Navoiy o’zbek adabiy tilining asoschilaridan biri

Mavzu: o‘zbek tili meyorlari

REJA:

• Nutq madaniyati va adabiy me`yor o`lchovi.
• Adabiy til me`yorlari.
• Nutq odobi-umumiy axloqni belgilovchi mezon.
• O`qituvchi nutqining adabiy me`yorlarga mosligi.

Nutq madaniyati va adabiy me`yor o`lchovi.

• Nutq madaniyatiga erishishning asosiy omili tilni, ayniqsa adabiy til me`yorlarini egallash, ulardan unumli va o`rinli foydalanishdir. Hozirgi adabiy til me`yorlariga rioya qilib tuzilgan nutq aniq, to`g’ri va ta`sirchan holda tinglovchiga yetib boradi.
• Me`yor-so`zning mavjud bo`lgan ma`nosi, fonetik tuzilishi. S.I.Ojegov fikricha, “Me`yor-bu ijtimoiy jarayonda birga mavjud bo`lgan, bor bo`lgan, yangi paydo bo`lgan yoki o`tmishning kam ishlatiladigan til unsurlarini (lug’aviy, talaffuz, morfologik, sintaktik) tanlashning natijasi sifatida shakllangan, jamiyatga xizmat qiladigan foydali til vositalari yig’indisidir, keng ma`noda bu unsurlarni baholashdir”. Adabiy me`yor o`z holicha shakllanadi. Uning shakllanish va taraqqiyotiga tilning tarkibiga kiruvchi lahja, shevalar turlicha hissa qo`shadilar. Qaysi hududda savdo, fan madaniyat taraqqiy etgan bo`lsa, me`yorga ham o`sha hududdagi shevalarning ulushi ko`proq bo`ladi. Me`yor til qurilishi unsurlarining hammasiga tegishli. Adabiy me`yor umumiy me`yordan olinadi, unga suyanadi. Adabiy me`yor umumiy me`yorning xususiy ko`rinishi bo`lgani uchun undan hajm jihatidan kichikdir.

O`zbek adabiy tilining me`yorlari:

Fonetik me`yorlar
Leksik-semantik me`yor (so`z qo`llash)lar
Talaffuz me`yorlari (orfoepik)
Aksentologik (urg’uning to`g’riligi) me`yorlar.
Grammatik me`yor
So`z yasalish me`yorlari
Imloviy me`yorlar (orfografik)
1
2
3
4
5
6
7