A. V. Mavlonov

3.10. Neftlarning fizik xossalari

Vatanmiz konlaridagi neftlarning tarkibi va xossalari rang-barangdir. Hatto bir kondagi har xil qatlamlariing neftlari bir-biridan farq qiladigan holar ko’plab uchraydi.

Neftlardagi gaz miqdori S ma’lum miqdordagi erigan gazning V_g qatlam sharoitidagi neft hajmi birligida V_qn mavjudligiga tushuniladi:

S= V / V_qn

Aksariyat gaz miqdori m³/m³ yoki m³/t kg’rinishida g’lchanadi. Bir hajm qatlam sharoitidagi neftda maksimal darajada erigan gazni - uning eruvchanligi deyiladi. Gazning neftdaga miqdori uning eruvchanligiga teng va undan kam bg’lishi mumkin. Bu xususiyatni qatlam sharoitidagi namunani laboratoriya sharoitida tadqiq qilish yuli bilan aniqlanadi. Gaznnng qatlam sharoitida eruvchanligi 300-500 m³/m³ gacha borishi mumkin, aksariyat uning kg’rsatkichi 30-100 m³/m³ atrofida bg’ladi. Lekin kg’pchilik konlarda erigan gaz miqdori 8-10 m³/m³ ngi tashkil qilgan hollar ham uchraydi.

Gaz omili deb (G) 1m³ (t) gazsizlangan neftdan olingan gaz miqdoriga aytiladi. Uni yg’ldosh gazning ma’lum vaqt ichida olingan neftdan ajratib olish yg’li bilan aniqlanadi. Uyumni qazib chiqarishning dastlabki bir oyi davomidagi gaz omili dastlabki gaz omili deb ataladi. Ishlatish jarayonidagi annqlangan kg’rsatkich joriy gaz omili deyiladi va aniq vaqtga mansub qilib belgilanadi. Gaz omili neftda erigan gaz miqdoriga bog’liq bg’lib, u juda keng kg’lamda kg’rsatkichga ega, chunonchn YAreg konida u 1-2m³/t ga va Starogroznenskoe konida esa 465 m³/t ga tengligi tasdiqlangan.
Qatlamni qazib chiqarish jarayonida gaz ajralish kuzatilmasa gaz omilining neftdagi gaz miqdoridan kamligini kg’rsatadi.
Qatlam sharoitidagi neftdan gaz ajrala boshlagan bosim tg’yinishlik bosimi (yoki bug’ hosil bg’lishining boshlanishi) deb ataladi.
Bu kg’rsatkich uyumdagi neft va gaz hajmining nisbatiga, ularning tarkibiga va qatlam haroratiga bog’liqdir. Tabiatda tg’yinishlik bosimi qatlam bosimiga teng yoki undan kichik bg’lishi mumkin, bunda birinchi holatda neft gazga tg’yingan, keyingisida esa etarli tg’yinmagan bg’ladi. Tg’yinganlik bosimi bilan qatlam bosimi orasidagi farq MPaning ulushidan tortib, g’nlab MPani tashkil etishi mumkin. Qatlamning har xil qismidan olingan namunada tg’yinganlik bosimi har xil bg’lishi mumkin, chunonchi Tuymazin konida uning kg’rsatkichi 8-9,4 MPa ni tashkil etgan. Bunday farqning mavjudligiga har xil sharoit va kollektorlarning hamda qoldiq suvning ta’siri bg’lishi mumkin.