A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin
- §. 6- laboratoriya mashg‘uloti
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 50- §. 6- laboratoriya mashg‘uloti
G‘o‘za, pomidor, namozshomgulning chatishtirish natijasini gerbariy asosida o‘rganish O‘simlik turi Dominant belgi Retsessiv belgi Oraliq holda hosil bo‘ladigan belgi G‘o‘za Pomidor Nomozshomgul Otaona o‘simliklarning fenotipi avvalgi tajribadagi kabi, lekin ajralish natijasi boshqacha. Duragaylar orasida 25% o‘simliklar yu maloq qizil meva, 25% noksimon qizil meva, 25% yumaloq sariq meva, 25% noksimon sariq meva berdi (nisbatan 1:1:1:1). Otaona o‘simliklarning genotipi qanaqa? Duragaylar genotipichi? 2. Mendel o‘z tajribalarida xushbo‘y no‘xat o‘simligining yetti juft irsiy belgisining nasldan naslga o‘tishini kuzatdi. Keyinchalik olimlarning ilmiy izlanishi natijasida har xil turga mansub organizmlardagi turli juft belgilarning irsiylanishi o‘rganilib, Mendel qonunlari isbotlab berildi. Natijada bu qonunlar umumiy xarakterga ega ekanligi tan olindi. Lekin keyingi ilmiy izlanishlar xushbo‘y no‘xatning ayrim belgilari — changchi shakli, gulning rangi nasl larda mustaqil taqsimlanmasligi isbot etildi. Nasllar otaonaga o‘xshagan holda qoladi. Astasekin Mendelning uchinchi qonuni asosida bunday belgilar ko‘p to‘plana bordi. Shu narsa aniq bo‘ldiki, avlodlarda belgilarning ajralishi va kombinatsiyasida barcha genlar tarqalmaydi. Albatta ixtiyoriy organizmda belgilar soni nihoyatda ko‘p. Xromosomalar soni esa ma’lum miqdorda bo‘ladi. Har bir xromosomada juda ko‘p genlar joylashadi. Bunday genlar birbiri bilan birikkan genlar deyiladi. Ular birikkan guruhlarni tashkil etadi. Genlarning birikkan guruhi xromosomalarning gaploid to‘plamiga mos keladi. Misol uchun, odamda 46 ta xromosoma — birikkan guruhi 23 ta, drozofilada 8 ta xromosoma — birikkan guruhi 4 ta, no‘xatda 14 ta xromosoma — birikkan guruhi 7 ta bo‘ladi. Bitta xromosomada joylashgan genlar quyidagicha irsiylanadi. Genlar bir xromosomada bo‘lganda nasldan naslga o‘tish qonuniyatlari haqidagi masalani T. Morgan va uning shogirdlari mukammal o‘rga nishgan. Asosan drozofila degan kichik meva pashshasi tekshirilgan (61 rasm). Bu hasharot genetik tadqiqotlar uchun juda qulay. Drozofila laboratoriya sharoiti da oson ko‘payadi, serpusht bo‘ladi: ular +25—26 o C da har 10—15 kunda yangi nasl beradi, irsiy belgilari juda ko‘p va turli tuman, xromosomalari oz (diploid soni 8 ta) bo‘ladi. Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|