A410201-«Agronomiya» qánigeligi kurs magistrantları ushın

16. Ǵawasha-jońıshqa almaslap egiw sxemasınıń (1:3:3) rotaciyalıq kestesi

Jıl lar	Almaslap egiw atızları hám eginler
	I	II	III	IV	V	VI	VII
2016	Gúzlik biyday	Ǵawasha	Ǵawasha	Ǵawasha	Jońıshqa	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa
2017	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday	Ǵawasha	Ǵawasha	Ǵawasha	Jońıshqa	Jońıshqa
2018	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday +	Ǵawasha	Ǵawasha	Ǵawasha	Jońıshqa
2019	Jońıshqa	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday	Ǵawasha	Ǵawasha	Ǵawasha
2020	Ǵawasha	Jońıshqa	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday	Ǵawasha	Ǵawasha
2021	Ǵawasha	Ǵawasha	Jońıshqa	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday	Ǵawasha
2022	Ǵawasha	Ǵawasha	Ǵawasha	Jońıshqa	Jońıshqa	Gúzlik biyday + jońıshqa	Gúzlik biyday

Ámiwdáryanıń tómenindegi egislik jerler ádette organikalıq zatlar menen kem támiyinlengen, suwǵarılatuǵın jerlerdiń basım kópshiliginde gumus muǵdarı 0,5-1,3% ti quraydı.

Oraylıq Aziyanıń suwǵarılatuǵın diyxanshılıǵında, ǵawasha bir neshe jıllar dawamında úzliksiz egilip kelgenligi sebepli, topıraq quramındaǵı organikalıq zatlardıń sarplanıwı hám kemeyiwine, qolaylı fizikalıq qásiyetlerdiń tómenlewine alıp keldi. Ózbekstan Respublikası ǵárezsizlikke eriskennen keyin ǵawasha monokulturası saplastırıldı. Ǵawasha maydanları esabınan gúzlik biyday, baw-baqsha, palız, miywe hám ot-shóplik eginleri maydanı keńeydi.
Qaraqalpaqstan diyxanshılıq ilim izertlew institutında uzaq jıllar dawamında ótkerilgen tájiriybeler, topıraqtıń ónimdarlıǵın arttırıwda, onı shorlanıwdan saqlawda hám vilt keselligin páseytiwde jońıshqanıń paydalı ekenin kórsetti.
Ǵawasha-jońıshqa almaslap egiwdi turaqlı túrde engizip barǵanda, topıraq qwramı organikalıq zatlar menen bayıp, shirindi muǵdarı artadı.
Almaslap egiw atızlarında organikalıq tóǵindi qollanǵanda topıraqtıń fizikalıq qásiyetin jaqsılap, topıraq agregatlarınıń suw sińdiriwshiligi hám suwdı uslap turıw qásiyetin iretlestirip ósimlikti kerekli bolǵan organikalıq zatlar menen úzliksiz támiyinlep, ǵawashanıń bir tegis ósip rawajlanıwına tásir jasaydı, jáne topıraq quramındaǵı paydalı mikroorganizmlerdiń iskerlik dárejesin arttıradı.
Organikalıq tóginler jetkilikli muǵdarda bolsa, topıraqtıń jıllılıq rejimi jaqsılanadı, topıraq qunarlıǵı artadı. Bunday jaǵdayda ǵawashadan joqarı ónim alıwǵa jaqsı imkaniyatlar jaratıladı.
Ǵawasha úzliksiz tógin bermesten 7 jıl dawamında egilgende ortasha 2 shi rotaciyası dawamında 15,3 centner ónim alındı.
Mineral tógin berip gektarına 26,8 centner ónim alınǵan bolsa, al almaslap egiwde gektarınan -32,2 centner alındı, yaǵnıy qosımsha 5,4 centner artıq ónim alındı (16-keste).
Qaraqalpaqstan diyqanshılıq ilim izertlew institutı ilimpazları tárepinen ótkerilgen tájiriybelerde topıraq ónimdarlıǵınıń páseyiwi yamasa artıwı, ǵawasha zúráátligi almaslap egiwdegi eginlerdiń salıstırma salmaǵına tikkeley baylanıslı ekenligi anıqlandı (20-súwret).
Ǵawasha - jońıshqa almaslap egiwde topıraq ónimdarlıǵı rotaciya aqırında 6,25-16,9% ke arttı. Lekin, almaslap egiwde ǵawashanıń salıstırma salmaǵı 70% bolǵanda 6,25% ke arttı. Al, ǵawashanıń salıstırma salmaǵı 62,5 hám 50% bolǵanda tiyislisinshe 15,1 hám 16,9% ke arttı. Almaslap egiw atızlarında ot-shóplik eginlerdiń salıstırma salmagı 37,5% ke shekem artqanda ǵawashadan joqarı zúráát` alıw menen birge topıraq ónimdarlıǵın keńeyttirilgen qayta óndiriwge erisiledi.