A410201-«Agronomiya» qánigeligi kurs magistrantları ushın
| Jámi
|
|
24 |
1-ámeliy jumıs
Diykanshılıq sisteması klassifikaciyası
Diyqanshılıq rawajlanıwınıń ilimiy tiykarları.
Diyqanshılıq sisteması bul xalıqtıń uzaq dawam etken rawajlanıw tariyxı jemisi. K.A.Timiryazev aytqanınday «Atız mádeniyatı adamzat mádeniyatı rawajlanıwı menen birdey qádem taslap kelgen».
Diyqanshılıq sisteması ilimine XVIII ásirdiń aqırında belgili agronom-ilimpazlar T.A.Bolotov hám I.M.Komovlar tárepinen tiykar salınadı.
D.I.Mendeleev 1880 jılı, I.E.Ovsinskiy 1899 jılları qurǵaqlıqqa qarsı plug penen awdarıp súrmewdi usınıs etedi.
D.N.Pryanishnikov (1865-1948) mineral tóginlerdi paydalanıw menen topıraq ónimdarlıǵın arttırıw usılların hám ósimliklerdiń azıqlanıw teoriyasın ashtı hám diyqanshılıq sisteması bul qandayda bir ósimlik ushın jerden paydalanıw usılı dep túsinedi.
V.R.Vil`yams (1863-1938) diyqanshılıq teoriyasınıń rawajlanıwında tereń iz qaldırdı. Topıraq payda bolıw qubılısı úyreniledi, topıraq ónimdarlıǵı payda bolıwı nızamlıqları, bunda kóp jıllıq ósimliklerdiń áhmiyeti anıqlanadı.
T.S.Mal`cev 1940-1950 jılları topıraqtı hár jılı awdarıp súriwden otvalsız plug penen jumsartıwdı usınıs etedi.
A.V.Sovetov (1950) diyqanshılıq sistemasına ilimiy anıqlama beredi –«Diyqanshılıq sisteması bul jerden paydalanıw usılınıń hár qıylı forması».
V.R.Vil`yams boyınsha diyqanshılıq anıqlaması bul topıraq ónimdarlıǵın tiklew, saqlaw hám arttırıwǵa qaratılǵan agrotexnikalıq ilajlar kompleksi bolıp esaplanadı. Bunda ot-shóplik eginler almaslap egiwi eń tiykarǵı esaplanadı.
Házirgi dáwirde awıl xojalıǵınıń intensifikaciyalanıwı hám wazıypalarınıń artıwı menen diyqanshılıq sisteması túsinigi ádewir quramalastı.
Agronomiyalıq kóz qarastan diyqanshılıq sisteması dep óz-ara baylanısqan agrotexnikalıq, meliorativlik hám shólkemlestiriw ilajlarınıń jerden ónimli paydalanıw, topıraq ónimdarlıǵın saqlaw hám arttırıwǵa, eginlerden joqarı hám turaqlı ónim alıwǵa qaratılǵan ilajlar kompleksi túsiniledi.
Házirgi diyqanshılıq sisteması joqarıdaǵı aytılǵanlar menen bir qatarda tábiyǵıy hám ekonomikalıq jaǵdayda awıl xojalıq eginlerinen joqarı hám sapalı ónim jetistiriwdi támiynlew kerek.
Házirgi zaman diyqanshılıq sistemasınıń ózgesheligi-ilim hám texnikanıń jetiskenliklerinen keń paydalanıw, ximiyalastırıw, melioraciyalaw, kompleksli meqanizaciyalaw, selekciya, awıl xojalıq eginlerinen programmalastırılǵan ónim jetistiriw, jerden paydalanıwdıń progressiv formaların qollanıw bolıp esaplanadı.
Diyqanshılıqtı hár qıylı topıraq klimat jaǵdayında júrgiziwge tuwra keledi. Mısalı, Tashkent oblastı jaǵdayındaǵı diyqanshılıqtı júritiw Qaraqalpaqstan Respublikasındaǵı diyqanshılıqtı júritiwden ózgeshe, yamasa Samarqand oblastı menen Xorezm oblastı, Jizzah penen Surxandar`ya oblastları bir birinen ózgeshe. Sonıń ushın, diyqanshılıq sisteması hám onıń bólimleri aymaqlıq ózgesheliklerdi qattı esapqa alıwı, yaǵnıy jergilikli tábiyǵıy hám xojalıq júritiwdiń jaǵdayların esapqa alıwı kerek.
Yüklə 7,81 Mb.
Dostları ilə paylaş:
