A410201-«Agronomiya» qánigeligi kurs magistrantları ushın

Vegetaciya dáwirinde súrilip egin egilmey qaldırılǵan jerler ashıq shúdigar dep ataladı. Bunday jerler vegetaciya dawamında egin egilmeydi, ónim alınbaydı.
Gúzlik biyday egisine shekem erte jıynap alınatuǵın eginler egilse bul bánt shúdigar dep ataladı.
Sideratlı shúdigar bul jerlerge siderat eginleri egilip tógin ushın topıraqqa aralastırıp súriledi.
Bul aytıp ótilgen shúdigarlardan basqa tiykarǵı egin aldı sıbaylas eginlerinen sobıqlı ot-shóplik, sobıqlı dánli eginler, qatar arası islenetuǵın eginlerden mákke, júweri yamasa bir jıllıq basqa eginler kiredi. Tiykarǵı egin esaplanǵan ǵawasha hám gúzlik biydaydan aldın joqarıda aytılǵan kóp jıllıq ot shóplik (jońıshqa) hám bir jıllıq eginler (mákke, júweri h.t.b) egilse topıraq ónimdarlıǵı artadı, fizikalıq, ximiyalıq, biologiyalıq qásiyetleri jaqsılanadı hám awıl xojalıq eginleriniń zúráátligi artadı.
Egin aldı sıbaylas eginleri hám shúdigardan basqa almaslap egiwde aralıq eginlerde egiledi.
Almaslap egiw eginlerindegi tiykarǵı eginlerden bos waqıt aralıǵında egiletuǵın awıl xojalıq eginleri aralıq eginler dep ataladı. Aralıq eginler jazǵı, gúzgi hám báhárgi bolıp bólinedi.
Jazǵı aralıq eginler gúzlik biydaydı jıynap alǵannan keyin gúzlik biydayǵa shekem, yamasa, gúzlik biyday egilmese gúz aqırına shekem qaldırıladı.
Gúzlik aralıq eginler gúzde tiykarınan siderat eginler egilip tiykarǵı egin aldınan tógin ushın topıraqqa aralastırılıp súriledi.
Báhárgi aralıq eginler báhárde tiykarǵı eginler menen qosıp egiledi hám tiykarǵı egin menen birge jıynap alınadı. Mısalı, jazlıq biydayǵa qosıp jońıshqa egiliwi múmkin yamasa gúzlik biydayǵa shekem basqa eginler egiliwi múmkin.
Kópshilik jerlerde aralıq eginler gúzlik biydaydan keyin jáne gúzlik biydayǵa shekem yamasa ol jerge gúzlik biyday egilmeytuǵın bolsa kesh gúzge shekem pisetugın aralıq eginler egiledi.
Hár jılı 50-60 mıń gektar jerge egilgen gúzlik biyday atızları iyun` ayınıń aqırına barıp tolıq bosaydı. Biziń respublikamız jaǵdayında da bul maydanlardan ónimli paydalanıw, yaǵnıy bir jılda eki ret ónim alıw múmkinshiligi bar. Iyun` ayınıń aqırınan, oktyabr`diń 10-15 lerine shekem ayırım eginlerden dán, ayırımlarınan ot-jem ushın silos alıwǵa boladı.
Qaraqalpaqstan diyqanshılıq ilim-izertlew institutında ótkerilgen kóp jıllıq tájiriybeler tiykarında ǵálle eginlerinen keyin bosaǵan atızlarǵa aralıq eginler sıpatında tómendegilerdi usınıs etedi.
Egislik jerler duzlı bolǵanlıqtan hám iyun`-iyul` aylarında qaytadan egiletuǵın eginlerdi topıraq ızǵarlıǵı menen kógertip alıw ushın biyday ónimin jıynap alǵannan keyin atızlardı hár gektarǵa 1000-1200 kub. m esabınan shayıp suwǵarıw kerek. Jer tapqa kelgennen keyin 25-30 sm tereńlikte súrilip, 2-3 ret tırma – mala basıladı. Súrim astına gektarına 20 tonna esabınan jergilikli, 50 kg azot hám 100 kg fosfor tóginlerin beriw kerek. Usı ilajlardan keyin tiyisli tákirar eginlerdi egiwge boladı.
Keyingi jıllardı biyday-ǵawasha almaslap egiw (1:2) sisteması qollanılıp atır. Bunda gúzlik biyday ónimi jıynap alınǵannan keyin jer suwǵarılıp tákirarıy eginlerden (júweri, gúnji, másh) biri egiledi. Bunnan keyin aralıq egin egiletuǵın bolsa, gúzlik biydaydan keyin júweri kók ot shóp ushın egiledi, ónimi jıynap alınǵannan keyin topıraqta ıǵallıq kem bolsa, suwǵarıladı. Onnan keyin jer súrilip aralıvq egin sıpatında másh egiledi. Suwıq urmastan aldın máshtiń ústinen mala basıp ósimlik jıǵıladı, keyin uzınına hám kesesine diskli tırma basıladı. Soń 20 t/ga muǵdarında qıy berilip atız súriledi. Mine gúzlik biyday sebepli alıp shıǵılǵan azıq elementleri gúzlik biyday, júweri tamırları, aralıq egin máshtiń kók massası hám tamırları arqalı topıraqqa qaytarıladı, buǵan qosımsha 20 t/ga qıy berildi. Bunnan soń eki jıl dawamında ǵawasha egiledi. Topıraq ónimdarlıǵı tiklendi hám ǵawashadan joqarı ónim alıwǵa boladı.