Abdusalomova oynuraxonning fizikaviy kimyo fanida

Onzager nazariyasi Ostvald qonuni
Elektrolitik dissosiasiya darajasi bilan bog‘liq bo‘lgan elektrolit eritmalarning elektr o‘tkazish qobiliyatini tavsiflash uchungina ekvivalent λ yoki molyar μ elektr o‘tkazuvchanliklar qo‘llaniladi:
λ=1000æ/C ; μ=1000æz/C (11)
Demak, ekvivalent va molyar elektr o‘tkazuvchanliklar o‘zaro quyidagicha
bog‘langan , bu yerda z – elektrolit molekulasidagi g-ekv lar soni.
Elektrolit eritmasida har bir ion atrofida ion atmosferasining bo‘lishi
ionlarning tormozlanishiga olib keladi:
– ion atmosferasining ionga qarama-qarshi tomonga harakati elektroforetik (yoki katoforetik) tormozlanishni keltirib chiqaradi;
– ionning orqasidagi ion atmosferasida ortiqcha miqdorda qarama-qarshi
zaryadning bo‘lishi relaksasion tormozlanishga olib keladi. Relaksasion
tormozlanish asimmetrik effekt ham deyiladi: har qanday ion harakatlanayotganda uning ion atmosferasi sferik simmetriyasi buziladi.
Harakatlanayotgan ion atrofidagi mavjud ion atmosferasining tarqalishi va yangi atmosferaning hosil bo‘lishi bir onda sodir bo‘lmaydi, uning tiklanishi uchun relaksasiya vaqti talab qilinadi. Natijada harakatdagi ionning oldida ion atmosferasi tashkil topishga, orqasida esa, to‘la buzilishga ulgurmaydi. Shu sababli, harakatlanayotgan ionning oldidagi qarama-qarshi zaryadning zichligi bir oz kamroq, orqasida esa yuqoriroq bo‘ladi. Bu relaksasion tormozlanishga olib keladi.
Eritmaning konsentratsiyasi ortrishi bilan kuchli elektrolitlarda ionlar harakatchanligining va ekvivalent elektr o`tkazuvchanligi kamayishiga relaksasion tormozlanish sababdir.

Debay va Gyukkelning elektrolit eritmalari tuzilishining elektrostatik modeli asosida qilgan nazariy hisoblari suyultirilgan eritmalarda (С<10^-2 g-ekv/l), ionlarning o‘zaro tormozlanishi sababli, elektr o‘tkazuvchanlikning kamayishi konsentrasiyaning kvadrat ildiziga proporsionalligini ko‘rsatdi: kuchli elektrolitlarda l = f ( C) bog‘lanishto‘g‘richiziqbilanifodalanadi. Bubog‘lanishni ifodalovchi tenglama

l = l_¥ - a C (12)

ko‘rinishga ega, bu yerda _a – erituvchi tabiatiga, dielektrik singdiruvchanligiga, qovushqoqligiga, elektrolit tabiatiga va haroratga bog‘liq bo‘lgan o‘zgarmas son. Elektroforetik va relaksasion tormozlanishlarning elektr o‘tkazuvchanlikka ta’sirini ko‘rsatadigan Debay va Gyukkelning ifodasiga Onzager nazariyasida aniqliklar

kiritilgan va elektroforetik effekt uchun в_e C va relaksasion effekt uchun в_pl_¥ C
ifodalarni hamda ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlikning konsentrasiyaga bog‘liqligi

uchun l = l_¥ -(в_э +в_рl_¥ ) C ifoda keltirib chiqarilgan.

Suyultirilgan eritmalarning ekvivalent elektr o‘tkazuvchanligini

aniqlayotganda qiziqarli qonuniyatni kuzatish mumkin. Masalan, K₂SO₄ va Na₂SO₄ eritmalari λ larining chegara qiymatlari orasidagi farq 23,5 ga (l_¥,K2SO4 =153,4 va l_¥,Na2SO4 =129,9) teng. Xuddi shunday farq l_¥,K2Cr2O7 va l_¥,Na2Cr2O7 lar uchun ham kuzatiladi. Bundan suyultirilgan eritmalarda har qaysi ion o‘zining λ siga ega degan

ⁱ
xulosa chiqadi. (8-rasm).
Cheksiz suyultiril-
gan elektrolit eritmalarida (C®0)
ionlararo ta’sir yo‘qoladi va λ λ∞ chegaraviy l ®l_¥qiymatga intiladi:Kolraush
qonuniga binoan l_¥ = l₊ +l₊ bu

_1/С yerda: l₊ va l_- –kation va 8-rasm. Ekvivalent elektr o‘tkazuvchanlikning anionlarning harakatchanligi.