Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
68 
2)   

 

u
x
f
u
x
B
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
1
0
0
1
0










 funksiyaları  ixtiyari 
U
u
i
D
x
i








,
,
,
1
,
0
,
,



  
üçün arqumentlərinin küllüsünə nəzərən kəsilməzdirlər və  
              




0
,
0
,
,
,
,
0
0
0
0
0
0
0





b
a
b
a
u
x
f
p
p




-sabitlərdir, 
n
p

;       
3) bütün 
U
u
D
x
i






,
,

 üçün 
                        

  






U
u
u
x
B
u
x
f
x
R






,
,
,
,
,
,
,
,
,
:
,
,
,
0
0
0
0










 
çoxluğu qabarıq və qapalıdır. Onda (1),(2) sərhəd məsələsinin həlləri coxluğunda təyin olunmuş 
 
u
z
J ,
 
funksionalının minimum məsələsində optimal idarəetmə var. 
 
     
NEYTRAL TĠPLĠ DĠFERENSĠAL - FƏRQLƏRLƏ TƏNLĠYĠN HƏLLĠNĠN 
QĠYMƏTLƏNDĠRĠLMƏSĠ 
 
Bağırova N.S. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
 
İşdə  
 
 
             


)
(
)
(
)
(
)
(
)
(
t
f
t
Bx
t
Ax
t
Cx
t
x
dt
d








,                                        (1)            
tənliyinin 
                       
0
),
(
)
(




t
t
t
x


,                                                                   (2) 
başlanğıc  şərtini  ödəyən  həllinin  qiymətləndirilməsi  məsələsinə  baxılır.  Burada 
B
A
C
,
,
 sabit  ədədlərdir 
və 
0

C
. 
Əvvəlcə  göstərilir  ki,  əgər 
)
(t

 funksiyası 


0
,
r

 parçasında  kəsilməzdirsə,  onda  (1),  (2) 
məsələsinin 




,
r
-da yeganə həlli var. Daha sonra aşağıdakı teorem isbat olunur:  
Teorem. Fərz edək ki, 
)
,
(
f
x

 (1)-(2) məsələsinin həllidir. Onda elə sabit  a  və  b ədədləri var ki, 
onlar üçün aşağıdakı bərabərsizlik ödənilər: 
 
 
              
0
,
)
(
)
,
(
0












t
ds
s
f
ae
t
x
t
bt


,  
burada  
 
 
              
)
(
max
0








r
 . 
 
 
 
 
 
 
                    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
69 
III BÖLMƏ 
 
MEXANĠKA 
 
 
YĠV  BĠRLƏġMƏLƏRĠNDƏ YARANAN ÇATIġMAMAZLIQLARIN  ARAġDIRILMASI 
                                                                  
Teymurlu  E.E. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Texnaloji  prosesə  uyğun  olaraq,  muftaları  boruya  tam  bağlayan  zaman  əvvəlcədən  yivin 
parametirlərinə nəzarət edilir. Bu əməliyyat aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçirilir. 
Borunun  uclarında  yiv  açılır.  Sonra  isə  nəzarət  stoluna  verilir.  Lazimi  ölçüdə  kalibr  götürülərək 
(kalibrin çəkisi 2,5 

 5,0 kq olur), borunun yiv hissəsinə bağlanılır.Metal xətkeş vastəsilə gərilmə ölçülür 
(gərilmə  mufta  və  boru  yivləri  arasındaki  fərqə  deyilir).Ölçmədən  sonra  kalibr  açılır  və  yerə 
qoyulur.Gərilməyə  görə  boru  və  mufta  nömrələndirilir.  Bu  əməliyat  hər  bir  boru  üçün  yerinə  yetirilir  . 
Gərilmə  boru  və  muftada 

10mm-dək  olmalıdır.  Bu  prosesi  həm  avtomatik  həmdə  ipdidai  üsulla 
aparmaq olar. Avtomatik üsulla gərilmənin ölçülməsi aşağıdakı kimi yerinə yetirilir.Gərilməni avtomatik 
ölçən  cihazın  kinematik  görünüşü  sadə  və  hazırlanması  iqtisadi  cəhətdən  əlverişlidır  .  Boru  diyircəklər 
vastəsilə  dayağadək  verilir  və  sonradan  pinevmatik  və  ya  mexaniki  məngənələr  vastəsilə  sıxılır.  Boru 
sıxıldıqdan sonra verilən siqnala əsasən gərilmə ölçən cihaz işə düşür. Pinevmatik silindirə  hava verilir. 
Teleskopik ştok  arabacığını istiqamətləndirici üzrə borunun givli hissəsinə itələyir. Bu zaman vericilərin 
siqnallarına əsasən silindirə hava verilməsi dayanır və elektirik mühərriki  işə salınır.Reduktorun  vastəsi 
givli  kalidr  borunun  yivli  hissəsinə  bağlanır.Kalibr  və  bənd  arasında  elastikliyi  yaratmaq  üçün  rezin 
təbəqə  qoyulmuşdur.Gərilmə  avtomatik  ölçülərək  elektron  göstərici  cədvəlində  verilir.  Gərilməni 
cədvəldən başqa cihaz üzərində yerləşdirilmiş üç rəngli lampaya görədə təyin etmək olur: 
 
1.Əgər  gərilmə  çoxdursa  bu  zaman  vericinin  siqnalına  əsasən  elektron  göstərici  cədvəlində 
qırmızı lampa yanır. 
 
2. Əgər gərilmə normaldırsa bu zaman elektron göstərici cədvəlində göy lampa yanır. 
 
3.Əgər gərilmə zəifdirsə bu zaman elektron göstərici cədvəlində sarı lampa yanır. 
Buradaki  gərilmədən  aslı  olaraq  mufta  seçilir.  Burada  gərgin  gərilməyə  zəif  gərilməli  mufta,  zəif  
gərilməyə isə gərgin gərilməli mufta seçilir. Gərilmə yoxlanıldıqdan sonra elektirik mühərriki  əkis tərəfə 
fırladılır  və  kalibr    açılır.  Pinevmatik  silindirə  hava  verilir.  O    arabacığını  əvvəlki  vəziyyətinə  gətirir. 
Alınan nəticələr cədvələ köçürülür və yoxlama üç dəfə təkrar edildikdən sonra orta qiymət çıxarılır. 
Gərilmələrin orta qiyməti aşagıdakı düsturla hesablanır: 
 
 
 
mm
n
L
Lor
4
4
16



 
 
 
BORULARIN YĠVLƏRĠNĠN GƏRĠLMƏSĠNĠN ANALĠZĠ 
 
Şirinov E.Q. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Hal-hazırda  dərin  neft  və  qaz  quyularının  qazılmasında    bəzi  obyektiv  məhdudiyyətlər  qarrşıya 
çıxır.Buna  səbəb  dərin  quyuların  qazılmasında  əsasən  boru  qıfılları  üzrə  vidələrin  oxboyu  qüvvəyə 
dözmədikləri  üçün  iş  qabiliyyətlərini  itirirlər.Məlum  oluğu  kimi,  dərin  quyuların  qazılmasında  boru 
qıfıllarının  konstruksiya-ları  texnoloyi  iş  prosesində  yaranan  deformasiyalara  uyğunsuzlüğunu 
tədqiqatlarda göstərilmişdir.Bunları nəzərə alaraq, praktikada həlli gözlənilən bu  mühüm  problemin çox 
aktual olmasına əsasən Respublikamızda olduğu kimi, bir çox xarici ölkələrin müəssisələrində qisməndə 
olsa elmi-tədqiqat işləri aparılır.                                                                                                               

---