|
Academic Research in Educational Sciences volume 2Academic Research in Educational Sciencesetnik-psixologiya-va-milliy-psixologik-qiyofaAcademic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1262-1270
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1265 www.ares.uz
psixologiya bilan milliy psixologik qiyofani aynan bir ijtimoiy xodisadek, talkin
kilinadi. Masalani bu xilda tushuntirish va talkin etish noto’g’ri.
Etnik psixologiya nisbatan keng tushuncha bo’lib milliy psixologik qiyofaga
qaraganda voqyealikdagi ko’prok xodisalarni o’z ichiga kamrok olgan bo’ladi. U
etnik xususiyatlarni millat vakillari ongida aks etishi sifatidagina namoyon bo’lib
qolmasdan, shuningdek, dunyoni bilish quroli va shakli bo’lib ham namoyon bo’ladi.
Etnik psixologiyada xalqning yashash sharoitlaridan kelib chikadigan ijtimoiy
va maishiy odatlar, milliy harakter, an’analar, milliy tuyg’ular, milliy - tab - did,
milliy ong va milliy o’zini anglash kabi xususiyatlar aks etadi.
Milliy psixologik qiyofa etnik psixologiyaning asosiy komponentlaridan
xisoblanib, milliy ong bilan birgalikda etnopsixologiyani tashkil qiladi.
Shuni ham ta’kidlash kerakki, yaqingacha, “Milliy psixologik qiyofa” va
“Milliy harakter” terminlarini sinonim so’zlar sifatida ishlatib kelindi. Ma’lum
darajada ular mazmun jixatidan va ruxiyatning asosiy xususiyatlariga taalluqligi bilan
bir-biriga yaqin kelsa ham, lekin ular ayni bir tushuncha emas. Shunga qaramasdan
bizdagi ayrim mualliflar (Sh.Botirov, N.Jondildin, K.Lomidze) chet eldagi deyarli
barcha mualliflar “Milliy harakter” ni millatning butun psixologik xususiyatlarini
ifodalash uchun qo’llashadi.
“Milliy psixologik qiyofa”, “Milliy harakter” ga qaraganda keng tushuncha
bo’lib, “Milliy harakter” uning tarkibiy qismiga kiradi. “Harakter” maxsus termin
jixatidan, ko’pincha, barqaror ruhiy xususiyatlar majmuasi sifatida tushuniladigan
“Milliy psixologik qiyofa” ga qaraganda torroqdir. Bundan tashqari milliy harakter
etnik psixologiyaning milliy psixologik qiyofaga qaraganda ancha harakatchan,
o’zgaruvchan elementidir. Milliy harakter asosan etnik birlikning millat sifatida
shakllangan davrida vujudga kelgan bo’lsa, milliy psixologik qiyofa etnik birlikning
barcha tarixiy bosqichlariga ham taalluqlidir.
Tadqiqotchilar tomonidan milliy psixologik qiyofaning nafaqat tabiati va
mohiyati tahlil qilinib, sharqlanib qolmasdan shuningdek, uning tuzilmasi
(strukturasi) ham o’rganilib, bu xaqda turlicha qarashlar mavjud.
Milliy
psixologik
qiyofaning
ichki
tizimi
va
tuzilmasi
masalasi
A.I.Goryacheva,
S.M.Arutyunyan,
A.Bagramov,
S.M.Junusov,
B.D.Parigin,
F.N.Filatov va boshqa tadqiqotchilar asarlarida, ilmiy ishlarida atroflicha yoritilgan.
Bu mualliflar milliy psixologik qiyofaning ijtimoiy xayotning real voqyealigi,
millatning belgilaridan biri ekanligini tan olishda hamfikr bo’lsalar ham lekin uning
strukturasini belgilashda turli-tuman qarashlarga egalar.
|
|
|