Academic Research in Educational Sciences volume 2

ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
 
Bola faqat milliy muhitda yashab turgandagina shu millat va elatga xos bo’lgan 
xususiyatlarni egallab, ayni millat vakili bo’la oladi. Bolaning ontogenetik taraqqiyoti 
davrida tashqi xatti-harakatlarni botiniy ya’ni, “aqliy” xususiyatlarga aylanishi 
davrida unda milliy psixologik qiyofa asoslari shakllana boshlaydi. 
Individning ijtimoiylashishi, milliylashishi ona tilini o’zlashtirish bilan 
boshlanadi. 

---

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1262-1270 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 1263 www.ares.uz 
Milliy tilni bilmaslik, etnik muhitdagi jarayonlarni, tilda ifodalanayotgan holat 
va hodisalarning mohiyatlarini anglab olishga to’sqinlik qiladi. Chunki fikr ifodasi 
uchun ishlatiladigan suzlarda milliy o’ziga xoslik bo’ladi. Tafakkur bilan til va nutq 
o’zaro bog’liq bo’lganligi uchun, ruscha tili chiqqan bolalarning fikrlash malakasi 
ham ruscha bo’lib o’zbeklarnikidan farqlanadi. Chunki insonning tafakkur tarzi 
nutqida, tilda reallashadi, moddiylashadi. 
Ular o’zbekcha gaplashishga o’rganganlaridan keyin ham, ruscha fikrlab, 
o’zbekcha gapirishga harakat qiladi. Ruscha tafakkur tarzi bilan o’zbekcha gapirish 
juda kiyin. 
Boshqa millat vakili vokelikni o’zbekning kuzi bilan kurib o’zbekona tafakkur 
tarzi bilan idrok eta olgandagina, u chinakamiga o’zbekcha fikr yuritib, o’zbekcha 
gapira boshlaydi.
Yukorida aytib o’tkanimizdek, ko’rgan narsalarni idrok etish va mazmunini 
tushunib yetish miyaning to’gma xususiyati bo’lmay, bu xususiyatni u turmush 
tajribasi asosida xosil qiladi. Shuning uchun ham turli tabiiy sharoitlarda va sosial 
muhitda yashab voyaga yetgan kishilar, turli xodisa va voqyealarni idrok etishda 
o’ziga xos sosial-psixologik xususiyatlarga ega bo’lishadi. Olib borilgan tekshirishlar 
shuni ko’rsatadiki Afrika kit’asidagi ijtimoiy tarakkiyotda qolib ketgan ba’zi qabila 
bolalari tajriba bilan bog’liq bo’lgan, amaliy ahamiyatga ega bo’lgan narsalarni, 
xodisalarni esda olib qolishda ajoyib xotira namunalarini ko’rsatishgan. Ular ov 
qilinadigan so’qmoqlarni topish, yovvoyi xayvonlar izini farqlash, o’rmon ichida 
oriyenirovka qila olishlik kabi vazifalarni bajarishda yevropalik tengdoshlariga 
qaraganda bir muncha ustunlik qilgan holda, geometrik shakllarni deyarli farqlay 
olmaganlar. 
Inson sosial zot sifatida ma’lum milliy muhitda shakllanib borar ekan, shu 
sosial muhitda mavjud bo’lgan munosabatlarni, milliy xususiyatlarni o’z-o’zidan 
stixiyali ravishda o’zlashtirmasdan, balki shu jamiyatda qabul qilingan ma’lum 
ta’lim-tarbiya tizimi orqali, sekin-asta o’zlashtirib boradi. 
Har bir avlod vakillari ajdodlaring turmush tajribalarini, til va madaniy 
xususiyatlarini o’zlashtirib, millat uchun umumiy bo’lgan shart-sharoitlar ostida 
o’sib, tarbiyalanib borishi natijasida ularning barchasida shu millatga xos bo’lgan 
umumiy psixologik xislatlar shakllanadi. 
Shuni ham ta’kidlash kerakki, ijtimoiy informasiyalarni yosh avlod tomonidan 
o’zlashtirib borilishi, faqat ongli ravishda, ta’lim-tarbiya berish jarayonidagina bo’lib 
qolmasdan, shuningdek, individning o’zi bilmagan va o’zlashtirish jarayonini anglab 

---