|
Academic Research in Educational Sciences volume 2Academic Research in Educational Sciencesetnik-psixologiya-va-milliy-psixologik-qiyofaAcademic Research in Educational Sciences
VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1262-1270
Google Scholar
Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1266 www.ares.uz
A.I.Goryacheva fikricha milliy psixologik qiyofa tizimiga milliy harakter,
udumlar, odatlar, did, an’analar kiradi.
Milliy psixologik qiyofa tizimining N.Sarsenbayev o’ziga xos ravishda talqin
qilib beradi. Uning fikricha milliy psixologik qiyofada o’zaro bog’langan va bir-birini
taqkozo etuvchi uchta tarkibiy qism mavjud. Bu tarkibiy qismga milliy harakter,
milliy tuyg’u, milliy urf-odatlar va an’analar kiradi.
Bizning fikrimizcha, milliy psixologik qiyofa, avvalo milliy harakter, milliy
urf-odat va an’analar, milliy tuyg’ular va ancha barqaror bo’lgan milliy did (tab) va
udumlar kabi elementlarda to’la namoyon bo’ladi va milliy ong bilan birgalikda etnik
psixologiyaning betakror va o’ziga xos xususiyatlarini tashkil etadi.
Har bir viloyat xalqlarining mexnatsevarligi turli ko’rinishda kechadi. Masalan,
Buxoroliklar ham, Kashkadaryo va Surxondaryoliklar ham, hammasi mexnatkash
xalq. Lekin ularning shu mexnatsevarligi faoliyatning turli sohalarida turlicha
namoyon bo’ladi. Buxoroda asosan dexkonchilik, bog’dorchilik bilan shug’ullanish
jarayonida namoyon bo’lsa, Surxondaryoliklarda asosan chorvachilik bilan bog’liq
bo’lgan mexnatda ko’rinadi.
Surxondaryo viloyati tog’li xudud bo’lib, ularning mexnatsevarligi esa
chorvachilikda qilinadigan mexnatda, chorva mollarini parvarish qilishda namoyon
bo’ladi. Ular chorva boqish uchun qulay va noqulay bo’lgan yaylovlarni topishda,
chorva yeydigan o’t-o’lanlarning xususiyatlarini farqlashda mohir bo’lishadi. Bu
misollardan ko’rinib turibdiki, har bir xududning mexnatsevarligi, ular bevosita
shug’ullanadigan mexnat turlarida to’la namoyon bo’ladi.
Milliy harakterni mutloklashtirib yuborish, albatta, noto’g’ri. Boshqa xalqlarda
va millatlarda uchramaydigan, faqat bir xalqqagina xos bo’lgan sof milliy harakter
umuman tabiatda uchramaydi. Har bir xalq butun xususiyatlari bilan olingandagina
va betakror bo’lib ko’rinishi mumkin..., uning har bir etnik xususiyati aloxida olib
ko’rilsa, mutloq noyob xususiyat bo’la olmaydi. Milliy harakter muammosini
o’rganishdagi murakkablik va chalkashliklar, deb ko’rsatadi. I.S.Kon, ko’pincha
dialektikadagi umumiylik va xususiylik, mushtaraklik va aloxidalikni tushunmaslik
natijasida vujudga keladi. Uning to’g’ri ta’kidlashicha, milliy harakterning u yoki bu
xususiyatini ko’rsatganda, albatta u nisbatan olib o’rganilishi kerak.
O’zbek xalqi harakterida bir qarich yeriga yopishib olishlik, “kindik qoni
to’kilgan” yerni tark etmaslik xususiyatlari bor. Bu harakter xususiyatlarining
vujudga kelishi o’zbek xalqi tarixiy tarakkiyotidagi o’ziga xos xususiyatlar bilan
bog’liq. Masalan, Markaziy Osiyo, xususan, xozirgi O’zbekiston xududida mavjud
|
|
|