Adabiyot so'z san'ati uvchi! -~ ildan boshlab «Adabiyot»

Toshkent, 1934
GULZOR - CHAMAN...
Gulzor - chaman. Yur bog'larga
Eltay yetaklab.
Binafshalar terib beray Senga etaklab...
Chakkangga taq! To'lib tursin Oydek yuzlaring.
Kunday yorug', tunday qora Ekan ko'zlaring.
Tingla, erkam, o'rtog'imsan, Ko'nglimni ochay,
Qonim she'r bo'lib oqsin-da, Men qayta ichay.
Istaymanki, oqar qonim Tamom bo'lmasin, Istaymanki, sevar yorim Tashlab ketmasin.
va undan ortiq bo'g'inlardan tashkil she'rda misralarning o'zi ichki
ohangdorlikni tashkil etadiki, bunga
Oq she'rda vazn saqlansa-da, bin o'rni «oq» qoladi. Shuning uchun deyiladi. Qofiya talab etilmagani 1 imkoniyatlari ancha keng bo'ladi,
oladi. M. Shayxzodaning «Mirzo ' «Shoh Edip», V. Shekspirning She'ming erkin (sarbast) she'r bunda misralardagi hijolar miqdori, l qanday ahamiyat kasb etmaydi. Erki, she'r, libres - erkin so'zlaridan)
yuritiladi. Bunda misralaming turli erkinlik shoirga o'z fikrini izchil ifoda ohangdorlik va ifodalilik talabi, she' beruvchi har bir so'z ijodkor xol chiqarilishi mumkin. Cho'lpon, H. 0] Usmon Nosir, Mirtemir kabi shoil namunalari uchraydi.
Nasriy she'rda ham she'rga, haJ bo'ladi. Nasriy she'ming asosiy bel! qofiyaga ega emasligida; b) rarnziy 1 umumlashmaning kuchliligida; d) hi qaytariqlaming ko'pligida; e) o'ziga: ko'pligida namoyon bo'ladi. Nasri' she'rlar. mansllJrnlnr 'mrhmnlnr n;

SHE'R HAQIDA TUSHUNCHA

Ohang jihatidan ma'lum bir tartibga solingan, his-tuyg'u ifodasi sifatida yaratilgan hissiy nutq she'r (nazm) deyiladi. She'r arabcha shuur degan so'zdan olingan bo'lib, uning asosida insonning ichki kechinmalari yotadi. Buyuk rus tanqidchisi N. A. Dobrolyubov she'r uchun uch
xususiyat - ezgulik, go'zallik, donolik shart bo'lishini ta'kidlagan edi. Nutqning she'r bo'lishi uchun she'riy mazmun va she'riy shakl zarur. She'r tuzilishining asosini ritmik o'1chov - hijo (bo'g'in) tashkil etadi.
Shakliga ko'ra she'ming aruz, barmoq, erkin (sarbast), nasriy she'r kabi ko'plab vaznlari mavjud.
O'zbek mumtoz she'riyatini asosan aruz vaznida yozilgan she'rlar ta~l etadi. Aruzvazni hijolarning cho'ziq va qisqaligiga asoslanadi. Misra va baytlarda cho'ziq va qisqa hijolarning o'zaro mutanosib ravishda takrorlanib kelishi o'ziga xos musiqiylikni ta'minlaydi. Shuning uchun ham aruz vaznida yozilgan she'rlar (g'azal, masnaviy, ruboiy, murabba, muxammas, musaddas va hokazo)da ohangdorlikjuda kucWi bo'ladi.
Barmoq vaznidagi she'rlar hijolarning cho'ziq va qisqaligiga emas, balki ularning (bo'g'inlarning) miqdoriga asoslanadi. Shunga ko'ra bar­moq vaznida yozilgan she'ming misrasi besh, olti, yetti, sakkiz, to'qqiz

va undan ortiq bo'g'inlardan tashkil topishi mumkin. Bundan tashqari, she'rda mimilarning o'zi ichki bo'linishlar asosida o'ziga xos ohangdorlikni tashkil etadiki, bunga turoq deyiladi.