Ağayeva məNZƏR “İslam diNİn həQİQƏTLƏRİ MÖvzusular üZRƏ”
Yüklə 6,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
820 Respublikasının bayrağı qırmızı rəngdəydi. Azərbay can Demokra- tik Respublikası gərgin və mürəkkəb ictimai-siyasi şəraitdə cəmi 23 ay fəaliyyət göstərə bildi.Təəssüflər olsun ki Müs təqil Azərbaycan Cümhuriyyəti iki yaşına dolmadan bolşevik lərin hücumuna məruz qa- lıb müvvəqəti olaraq devrildi. Sovetlər Birliyi, Azərbaycanı məcburi surətdə öz tərkibinə daxil etdi. 27 aprel 1920 - Bolşevik Rusiyası- nın 11-ci ordusu Bakıya daxil olub.Bu vaxt Xalq Cümhuriyyətinin ordu hissələri Qarabağda və Gəncəbasarda qiyamçı erməni qüvvələri ilə döyüşdə idi,azsaylı sərhəd qoşunları isə rus ordusuna müqavimət göstərə bilməmişdi. Bolşevik rəhbərliyi Azərbaycan K(b)P MK və Ru- siya K(b)P Qafqaz Diyar Komitəsinin Bakı Bürosu hakimiyyəti təhvil vermək barədə Xalq Cümhuriyyətinin parlamentinə ultimatum verib. Vəziyyəti real dəyərləndirən parlament gərgin müzakirələrdən sonra ultimatumla razılaşıb hakimiyyətin kommunistlərə verilməsi barədə qərar qəbul etdiləb. Parlamentin qərarında Azərbaycanın istiqlalının və ərazi bütövlüyünün qorunması, Milli Ordunun saxlanılması, siyasi par- tiyalara fəaliyyət azadlığı, Cümhuriyyətin dövlət xadimlərinə təqiblərin olmaması barədə şərtlər yer almışdı. Lakin bolşeviklər bu şərtlərin heç birini saya salmadı. Bolşeviklər tərəfindən devirlməsinə baxmayaraq istiqlal ideyası yenilməyib və M.Ə.Rəsulzadənin “Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!” şuarı öz əksini tapıb və nəhayət 1991-ci ildə Sovet İmperiyası- nın dağılması ilə Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini elan etdi. 1969-cu il iyul ayının 14-də Azərbaycanın müasir tarixində dö nüş mərhələsinin təməli qoyuldu. Heydər Əliyevin həmin gün Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçilməsi res- publikamızın tarixində yeni siyasi mərhələnin başlanğıcı oldu. Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövrü 1969-1982-ci illər Azərbaycanın quruculuq salnaməsinə ən parlaq səhifələr kimi daxil ol- muşdur. Xalqın təkidli tələbi ilə 1993-cü ilin iyununda yenidən hakimiyyətə qayıdır. Heydər Əliyevin hakimiyyətə Azərbaycanın ən yeni tarixinə Milli Qurtuluş Günü kimi yazıldı. Həm birinci, həm də ikinci hakimiyyəti dövründə Heydər Əliyevin əsas missiyası Azərbaycanı xilas etmək olub. Əgər 1969-cu ildə Azərbaycan iqtisadi fəlakətin astanasında idisə, 1993-cü ildə məhv olmaq ərəfəsində idi. Yalnız Heydər Əliyev zəkası Azərbaycanı bu bəlalardan xilas etdi. Heydər Əliyevin”Mən fəxr edirəm ki, Azərbay canlıyam”kəlməsi bütün dünya Azərbaycanlılarının şüarıdır. 821 Bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev onun siyasi kursunu uğurla davam etdirir. Prezident İlham Əliyevin qeyd et- diyi kimi, “Azərbaycanın gələcək uğurları Heydər Əliyevin siyasəti ilə bağlıdır. Bu siyasətə alternativ yoxdur. Yalnız bu siyasət Azərbaycanı uğurlu gələcəyə aparacaqdır.” Heydər Əliyev. Azərbaycanda Respublika Günü,dövlət müstəqilliyinin bərpası günü 1990-cı ildən dövlət bayramı kimi qeyd olunur.Azərbaycanda Respub- lika Günü (28 may 1918-ci il) Azərbaycanın ən parlaq və unudulmaz ta- rixi günlərindən biri - Azərbaycanın istiqlal günüdür. Respublika Günü hökumət və ictimaiyyət tərəfindən hər il bayram kimi qeyd edilir.
Dünya tarixində bir çox qiyam və hərəkatların mahiyyəti sonradan təhrif olunmuş və gələcək nəsillərə səhv çatdırılmışdır. Üsyanların bir çoxu haqq-ədalətin bərpası naminə həyata keçirilsə də, bunlara qarşı güclü antitəbliğat aparılmış və ictimai fikr tamamilə əks istiqamətə yönəldilmişdir. Elə yaşadığımız yaxın tarixə nəzər salsaq 20 Yanvar hadisələri baş verdiyi zaman Sovet dövləti və ölkə mediyasında ilk verilən məlumatlar bundan ibarət idi ki: “Əli silahlı ekstrimis qüvvələr dövlətə qarşı üsyan etmiş və silahlı qüvvələrimiz tərəfindən bu üsyan yatırılmışdır. ”Həmin dövrdə baş verən hadisələr və xaos hamımızın yaddaşında daima ya- şayacaqdır. Bundan başqa keşmiş və yaxın tarixdə baş verən inqilab və müharibələrin gedişatı və nəticəsi haqqında yanlış məlumatların verilməsinin bu gündə şahidi oluruq. Məlim olduğu kimi Azərbaycanın islamlaşma hicrətin 18-ci ilindən (639-cu il) başlamişdı və tarixci Bəlazurinin məlumatına gorə, artıq xəlifə Əli ibn Əbu Talibin hakimiyyəti dövrundə (656-661) Azərbaycan əhalisinin əksəriyyəti islamı qəbul etmişdi. Azərbaycanda islamlaşma- nın birinci mərhələsi 7-ci əsrin ortalarından 8-ci əsrin əvvəllərinə qədər dövru əhatə edir. Xürrəmilər hərəkatı 755-ci ildən Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərki- bində olduğu dövrdə Abbasi xəlifələrinə və onların haqsız əməllərinə qarşı və Azərbaycanın öz müstəqilliyini qorumaq uğrunda yaranan bir xalq hərəkatı idi. Əvvəlcə yaranmış (778-ci ildən və 816-cı ilə qədər davam edən)
di və bu hərəkat Abbası xəlifəsi tərəfindən məhv edilmişdir. Cavidanın 822 ölümündən sonra xürrəmilərə rəhbərlik etməyə başlayan Babəkin əsas məqsədi Abbasi xəlifələrinə və onların əlaltılarına qarşı mübarizədən ibarət olmuşdur. (ət-Təbəri) Orta əsr mənbələrində bildirildiyi kimi, əvvəlcə Cavidanın, sonra isə iyirmi ildən artıq Babəkin başçılıq etdiyi xürrəmilərin Azərbaycandakı mərkəzi və ya paytaxtı qala şəhəri olan Bəzz idi. Ət-Təbəri de- yir ki, Bəzz “Babəkin vilayəti və şəhəri idi”.Əl-Məsudi yazır: “Babək Azərbaycan ölkəsində olan Bəzzeyn dağlarında üsyan qaldır-
Bu hərəkatın “mühəmmərə” (qırmızılar) adlanmasının səbəbi isə, üsyan iştirakçılarının geyiminin rəmzi rənginin qırmızı olması idi (Abbasilərin rəmzi olan qara rəngin müqabilində). Böyük ehtimala görə, xürrəmilər hərəkatı Abbasiləri hakimiyyətə gətirmiş Əbu Müslim Xorasaninin sui-qəsd nəticəsində qətlə yetirilməsindən dərhal sonra, yaranmışdı. Abbasilərin qələbəsinə gətirib çıxaran (747-750) Əbu Müslimin üsyanı müxtəlif dinlərə etiqad edən, lakin eyni məqsədə – Əməvi(Bəni-Ümeyyə) üsul-idarəsini devirməyə xidmət edənləri birləşdirmişdi: üsyançılar arasında müxtəlif şiə və sün- ni təriqətlərinə mənsub müsəlmanlar, eləcə də atəşpərəstlik ideyalarını təbliğ edən məzdəkilər və başqaları da vardı. Bütün bu qüvvələrdən istifadə edən Abbasilər isə hakimiyyətə gəldikdən sonra öz əvvəlki havadarlarından yaxa qurtarmağa çalışdılar. Əbu Müslimin qətlindən sonra Əməvilərə qarşı siyrilmiş qılıncın ağzı Abbasilərə tərəf çevrildi. Beləliklə, hakim sülalə ilə mübarizə səhnəsinə etiqadları ayrı da olsa, məqsədləri yaxın olan təriqətlər atıldılar. Elə buna görə də müsəlman müəllifləri ideya baxımından yaxınlaşmış bu təriqətləri sadəcə olaraq bir-birinə qarışdırır, onları gah xürrəmi, gah məzdəki adlandırır və ifrat şiə təriqətlərinə aid edirdilər. (İbn Kəsir, səh. 62.) Qeyd edilməlidir ki, xürrəmiləri və xürrəmdiniləri ifrat şiə təriqətləri kimi qiymətləndirən müsəlman filosofları içərisində bu təriqətlərin ardıcıllarını “ifrat” şiə baxışlarına çox yaxın olan “batinilər” – ismaillilər təriqətinə aid edənlər də vardı. XI əsrdə yaşamış məşhur filosof imam Əbu Hamid əl-Ğəzalı batinilərin səkkiz ləqəbləri sırasında ismaililər və qarmatlarla yanaşı, xürrəmiləri, babəkiləri, müxəmmiriləri də sadalayır. Elə oradaca batiniliyin mənası da açılır: “Quranda və
edənin üzərindən dini borclar götürülür”. Artıq 816-838 illərdə Azərbaycanda İslam daha güclənir və Abbasilər hakimiyyətinin ilk dövrlərindən başlanan təriqətlər məsələsi, Babək hərəkatının yaranmasına səbəb olur və islam təsəvvufu təşəkkul tapır.
Yüklə 6,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|