“Personal” (“inson resurslari”) tushunchasining mazmuni.
“Personal”
termini korxona mehnat jamoasining tarkibiy qismlarini birlashtiradi. Personalga
ishlab chiqarish yoki boshqaruv operatsiyalarni bajaruvchi va mehnat predmetlari,
mehnat vositalaridan foydalangan holda qayta ishlash bilan band bo‘lgan barcha
xizmatchilar kiritiladi. Bunda “kadrlar”, “xizmatchilar”, “personal” tushunchalari
bir xil ma’noni anglatadi. Boshqaruv nazariyalarida personalni tasniflashda
xizmatchining kasbi va mansabi, boshqaruv darajasi, xizmatchi kategoriyalaridan
kelib chiqqan holda turli yondashuvlar mavjud. Ishlab chiqarish jarayonida
ishtirokiga qarab personal ikki asosiy qismga ajratiladi: ishchilar va xizmatchilar.
Chet el tajribasida personal muammolarini hal qilishga doir ikkita asosiy
yondashuv mavjud. Birinchi yondashuv diqqat e’tiborni shunga qaratadiki, “Inson
resurlarini boshqarish” mazkur muammoni hal qilishning strategik jihatlarini,
shuningdek sotsial rivojlanish masalalarini o‘z ichiga oladi va ularga ustuvorlik
beriladi. “Xodimlarni boshqarish” tushunchasi esa ko‘proq kadrlar bilan tezkor
ishlashni anglatadi. Agar birinchi yondoshuv davlat miqyosida bandlik va uni
muvofiqlashtirish vazifalaridan kelib chiqsa, ikkinchi yondoshuv bevosita korxona
darajasidagi mehnat munosabatlari va ularni muvofiqlashtirishdan kelib chiqadi.
Iboralarning turlicha ma’no kasb etishi faoliyat xususiyati va yo‘nalishi bilan
bog‘liq. Chunonchi, “xodim” iborasi ko‘p hollarda kichik (100 kishidan kam band
bo‘lgan) korxonalarga, “inson resurslari” iborasi esa 2,5 ming kishidan ortiq band
bo‘lgan yirik korxonalarga nisbatan qo‘llaniladi. Personalni boshqarish - korxona,
firma darajasida ishchi kuchi potensialining normal rivojlanishi, amal qilishi va
undan samarali foydalanish yuzasidan o'zaro bog'langan tashkiliy-iqtisodiy va
ijtimoiy chora-tadbirlar tizimidir5 . Personalni boshqarish uzluksiz jarayon sifatida
namoyon bo'ladi, u xodimlaming mehnat qilish sabablarini, undan yuqori darajada
foyda olishini, demak, korxonalar faoliyatida pirovard yuksak natijalar qo'lga
kiritilganligini bildiradi. Funksional jihatdan personalni boshqarish deyilganda
kadrlar sohasidagi ishlar bilan bog'liq bo'lgan barcha vazifalar va qarorlar masalan,
kadrlar tanlash, ulardan foydalanish, ularning malakasini oshirish, mehnatiga haq
to'lash, ishdan bo'shatish va hokazolar tushuniladi.Tashkiliy jihatdan bu tushuncha
orqali kadrlar bilan ishlashga javobgar bo'lgan barcha shaxslar va institutlar
masalan, rahbar shaxslar, kadrlar bo'limi, ishlab chiqarish kengashlari, kasaba
uyushmalari qamrab olinadi. Bizning nazarimizda, inson resurslarini boshqarish
shundan iboratki, insonlar korxonaning raqobat boyligi hisoblanadi, ularni
joylashtirish, rivojlantirish, boshqa resurslar bilan birga asoslash kerak, bundan
maqsad korxonaning strategik maqsadlariga erishishdir. “Korxona personali”
tushunchasi ancha umumiy tarzda mazkur korxona va tashkilotning barcha
yollangan xodimlarini qamrab oladi, ular mutlaqo aniq vazifalarni bajaradilar.
3-chizma. Personalning tasniflanishi
5
Personal Ishlab chiqarish personali
(ishchilar) Boshqaruv personali (Xizmatchilar) Asosiy personal Yordamchi
personal Rahbar Mutaxassislar Amaliy nuqtayi nazardan personal korxonaning eng
muhim resursi bo'lib, uning imkoniyatlarini samarali amalga oshirish yollanma
xodimlarining muayyan guruhi yoki ayrim xodim tomonidan hal etiladigan aniq
ishlab chiqarish vazifalarining o'ziga xos xususiyatlariga muvofiq ravishda ijtimoiy
yechimlarni talab qiladi. Inson resurslarini boshqarishning etti asosiy ko‘rinishi
Mehnat haqiga xarajatlarni kamaytirib boshqarish, ko’pchilik boshqaruvchilar
qiziqishini uyg‘otdi. Bu inson resurslarini boshqarishda “og‘ir” masalaning
vujudga kelishiga turtki bo‘ldi. Insonlarni boshqarishda ish haqidan boshqa yanada
samarali usullar mavjud, ammo shuni ta’kidlash zarurki, G‘arbda tor huquqiy va
tashkiliy doiralar sababli ish beruvchilarning manyovr imkoniyatlari cheklangan.
Xodimlarni ishdan bo‘shatish yuqori huquqiy va moliyaviy xarajatlarga olib kelishi
mumkin. Xodimlarni yo‘qotish mehnatni intensiflashtirishdan texnologiyani
identiflashtirish o‘tishning natijasiga aylandi. Parallel ravishda Angliya hukumati
qonunchilikka o‘zgartirish kiritib, kasaba uyushmalarning ish beruvchilarga
qarshilik ko‘rsatish imkoniyatlarini cheklab qo‘ydi. Hukumat shuningdek bozorni
yagona tartiblashtiruvchi sifatida qabul qildi, hayotning ko‘p sohalariga davlatning
aralashuvini minimumgacha qisqartirdi. Hozirgi davr adabiyotida xarajatlarni
kamaytirish bo‘yicha inson resurslarini boshqarishga mos keluvchi eng qiziqarli
5
Qosimova D.S., Nazarova G.G.,Salixova N.M., Ismoilova N.S., “Inson resurslsrini
boshqarish”.DarslikT.:Iqtisodiyot,2011,-213bet
model mavjud. Bu Atkinson ishlab chiqqan (1984) “egiluvchan firma Model-1”dir.
Unga ko‘ra har bir korxonada xodimlarni ikki guruhga: “yadro” va “periferiya”ga
bo‘lish orqali egiluvchanlikning uchta shakli (funktsional, miqdoriy va moliyaviy)
kuchaytiriladi. Yadro kompaniyaga xos professional xususiyatlarga ega yoki ishchi
kuchi bozoridan topish qiyin bo‘lgan xodimlardan tarkib topadi. Bularga uzoq
muddatli ish taklif qilinadi, biroq bozor sharoitlari o‘zgargan holda ular qayta o‘qib
chiqishlari zarur. Periferiya xodimlariga taklif qilinadigan ish uning saqlanishi
uchun maxsus kafolatlarga ega emas. Ularga qisqa muddatli yoki shartnoma
asosidagi qisman bandlik taklif qilinib, bu bozor sharoiti yomonlashganda
xodimlar sonini qiyinchiliksiz kamaytirishga imkon beradi. Bunday kishilar odatda
past darajadagi professional sifatlarga ega va ularni tashqi ishchi kuchi bozoridan
topish oson7 . Bu model chuqur tanqid qilinganligiga qaramay, faqat ish haqini
o‘zgartirish masalasiga qiziquvchi tashkilotlar uchun katta qiziqish uyg‘otmoqda.
2. Xodimlarni - maksimallashtirish zarur bo‘lgan resurs. Ko‘p firmalarda, ayniqsa,
bozorda etakchilik uchun kurashishga majbur bo‘lgan fIRBalarda xodimlar va
bozorni anglash o‘zgardi. Ular raqobat sharoitida bozorda ustunlik qilish kam
darajada
ishlab
chiqarish
xarajatlariga,
ko‘p
darajada
mahsulotni
differentsiatsiyalashga, yangilik kiritish va bozordagi o‘zgarishlarga reaktsiya
tezligiga bog‘liqligini tushundi. Mahsulot tannarxi hisobiga asoslangan raqobat
bozor o‘zgarishlariga tez moslashish qobiliyatiga asoslangan raqobatga yon bosa
boshladi. Shunday fikrga kelindiki, agar kompaniya kimningdir boshqarish
tizimidan nusxa ko‘chirib ustunliklarga erishgan bo‘lsa, demak, boshqa firmalar
ham undan nusxa olishlari mumkin va ustunlik bunda yo‘qoladi. Shuningdek,
beqaror iqtisodiy sharoitlarda bozorda uzoq muddatli ustunlikning yagona manbai
o‘z xodimlarining qobiliyatlarini bilish hisoblanadi. Amerikada ayrim
elektronikaga ixtisoslashgan (Hewlett Packart, IBM) etakchi kompaniyalarda inson
resurslarini boshqarish amaliyotiga katta e’tibor qaratildi. Bu erda ishchilar mehnat
birligi sifatida emas, balki kompaniya salohiyati va innovatsiyalar manbai sifatida
qaraladi. Bunday kompaniyalarda boshqarish uslubi va personalga munosabat
sinchiklab o‘rganildi. Ular ommaviy bozor va ommaviy ishlab chiqarish bilan
bog‘langan xodimlarning yuqori “chetlatilganlik” darajasidan birmuncha farq
qiladi. Bu ommaviy ishlab chiqarish o‘rnini tez o‘zgarayotgan bozorda raqobat
qilishga imkon beruvchi egiluvchan shakllar bosishi kerakligi haqidagi xulosani
chiqarishga asos bo‘ldi. Personalga aktivlarga kabi bo‘lgan munosabat, ya’ni ularni
iloji boricha o‘stirishni ko‘zlaydigan munosabat inson resurslarini boshqarish bilan
bog‘liq 7 Qosimova D.S., Nazarova G.G.,Salixova N.M., Ismoilova N.S., “Inson
resurslsrini boshqarish”.DarslikT.:Iqtisodiyot,2011,-213bet bo‘lgan “yumshoq”
masalani keltirib chiqardi. Korxonalarda 50 yillik ijtimoiy va ilmiy izlanishlar
xodimlarning ixtirochilik qobiliyatlari va sodiqligini maksimallashtirishga qanday
ko‘mak beradi? Motivlashtirish nazariyalari, liderlik uslublari, ish joyini jihozlash,
guruhning ishi, sanoat korxonalarida mehnat munosabatlariga bag‘ishlangan
adabiyotlar asosan amerikada chiqarilgan. Mehnat munosabatlarini o‘rganuvchi
maktab ishini qayta o‘rganish IRBda ikkinchi yo‘nalish bo‘lib qoldi. 3. Strategik
integratsiya. Inson resurslarini boshqarish muammolari bo‘yicha eng muhimi
personalni boshqarish strategiyasining korxona strategiyasi bilan chambarchas
bog‘liqligidir. Bu yondashuvda 2000-yillarda strategik fikrlashda sodir bo‘lgan
chuqur o‘zgarishlar aks etgan. Bu davrgacha strategiyani markazlashtirish
muvaffaqiyat garovi degan dunyoqarash ko‘pchilikka xos edi va bunday
yondashuv ikkita g‘oyaga asoslanar edi. Birinchisi, korxonalarda yagona markaz
bo‘lishi va u butun korxona strategiyasini qadamba-qadam ishlab chiqishga mas’ul
bo‘lishi zarur. Ikkinchisi: risk (tavakkalchilik xavfi) manbalarini firmaga
birlashgan holda engish mumkin, va bu xavf qanchalik katta bo‘lsa, uning
boshqarilishi shunchalik markazlashgan bo‘lishi kerak. Bunday markaz sharoitida
markaz va periferiya o‘rtasida nazorat qiluvchi xarakterdagi uzviy aloqalar,
strategik rejalashtirish va ishlab chiqarish ustidan nazorat o‘rtasida uzviy aloqalar
talab qilinar edi. Bu ko‘p darajada funktsional printsip bo‘yicha tashkil qilingan
ko‘p sonli ierarxik tuzilmalarga ega yirik korxonalarning ko‘payishiga olib keldi.
2000-yillarning boshida bu yondashuvdan voz kechildi. Porter (1985) yangi
nazariyani ilgari suruvchilardan biri bo‘ldi. Bu nazariya korxonaning
muvaffaqiyati bozor o‘zgarishlariga qanchalik tez reaktsiya ko‘rsatishiga bog‘liq
degan fikrlarga asoslangan edi. Biroq beqarorlik sharoitida bozor o‘zgarishlariga
javob harakatlarni rejalashtirish juda qiyin. Markazlashgan holda ishlab chiqilgan
strategiyalar egiluvchan emasligi sababli detsentralizatsiya, dekonglomeratsiya
zaruriyati haqidagi dunyoqarashlar vujudga keldi. Dekonglomeratsiya yirik
korxonalarning “strategik birliklar”ga bo‘linishidir. “Strategik birliklar” o‘zlarining
maxsus strategiyalarini va ularga mos personalni boshqarish strategiyalarini ishlab
chiqa boshladilar. “Strategik birliklar” va markaz o‘rtasidagi bog‘lanish zaiflashdi,
biroq markaz o‘zi mo‘ljallagan ishlab chiqarish rejalari bajarilishini nazorat qilish
huquqini saqlab qoldi. Fombraun modeli (1984) strategiya, tarkib va kadrlarni
boshqarish o‘rtasidagi bog‘lanishlarni yaxshi tasvirlab beradi. Bu modeldan kelib
chiqadigan asosiy masala - personalni boshqarish strategiyasini korxonaning
umumiy strategiyasiga qanday ulab yuborish ma’qul? Tashqi muhitga eng qulay
kirishib ketishni (iqtisodiy holatga tez reaktsiya ko‘rsatish va h.k.) va shu bilan
birga korxonaning barcha darajalarida kadrlar salohiyatini maksimallashtirishni
ta’minlovchi sharoitlarni yaratishga qaratilganlikdir. 4. Tashkiliy madaniyat. Peters
va Uoterman (1982) birinchi bo‘lib ichki madaniyat ayrim eng “omadli” Amerika
kompaniyalariga raqobatli kurashda muhim ustunlikka ega bo‘lishini
ta’minlaganligini isbotladilar. Bu kompaniyalarni “omadli” qilgan narsalar faqat
kishilar haqida g‘amxo‘rlik va inson resurslarini boshqarish bo‘yicha usullarning
rivojlanish darajasi emas, balki ular kuchli ichki madaniyatni - umumiy
qadriyatlar, jamoaviy anglangan maqsadlar, xarizmatik liderlar, ularning
sadoqatlikni, bozorga yuzlanganlikni ulug‘lashi bo‘ldi. Bundan tashqari ular eng
kam rasmiy nazoratdan foydalanib, yaxshi natijalarga erishishga qodir edilar.
Nazorat asosan ijtimoiy vositalar (ko‘pchilik qabul qilgan normalar, munosabatlar)
yordamida amalga oshirilar edi. Ko‘p tashkilotlar Poters va Folebruk g‘oyalaridan
nusxa ko‘chirdilar. Tez orada kompaniyalarda yagona qiyinish uslubi va maxsus
qabullarga katta ahamiyat berila boshlandi. Ammo o‘tkazilgan empirik tadqiqotlar
bunday nusxa ko‘chirishlar samarali natijalarga olib kelmasligini ko‘rsatgan. 5.
Personalni boshqarish usullari: “Yaponlashtirish”8 . Agar “omadli” kompaniyalar
inson resurslarini boshqarish amaliyotining ishonchsiz tasdig‘i bo‘lsa, ayrim yirik
yapon kompaniyalarining omadi va muvaffaqiyati isbotlandi. Ular o‘z
amaliyotlarining ko‘p usullarida inson resurslarini boshqarish idealini - kam
darajali ierarxiya va nazoratning rasmiy shakllari; kuchli tashkiliy madaniyat;
ishchilarning sadoqati; mehnatni tashkil etishning egiluvchan formalari; kichik
xarajatlar; mahsulotning yuqori sifati; qat’iyan bozorga yuzlanganlikni aks ettirar
edilar. Bozordan yapon kompaniyalari tomonidan siqib chiqarilayotgan g‘arbiy
kompaniyalar ularning boshqarish va tashkillashtirish usullarini ko‘chirish orqali
o‘z yo‘qotishlarini qaytarishga urindi. G‘arbiy kompaniyalar ishlab chiqarishga
yapon texnologik yondashuvlarni qo‘llaganida o‘sish samaradorligiga erishishi
mumkin. Biroq ular boshqaruvga ijtimoiy yondashuvlarni qo‘llaganida kam
muvaffaqiyatga erishdi. Masalan, ishlab chiqarishga “hamma narsa o‘z vaqtida”
(Just-In-Time)-JIT degan yondashuv mahsulot ishlab chiqarish jarayonida keraksiz
xarajatlar shakllari va harakatsizlikni yo‘qotishni yoqlab chiqdi. Bu, ehtimol,
ishlab chiqarishning eng samarali shaklidir, biroq u tebranishlar va cheklanishlar
oldida zaif. Bu farqlanishlardan himoya tadbirlari juda kam, shuning uchun u
xodimlarning kompetentligi va sidqidil ishlashiga ko‘p darajada bog‘liq. Aynan
inson omili - ko‘chirish qiyin bo‘lgan va raqobatda yapon kompaniyalariga
ustunlik beruvchi element. Xuddi shunday, sifatni har tomonlama boshqarish
(TQM) maqsadi ishlab chiqarishning har bir uchastkasida, boshlang‘ich paytidan
iste’molchigacha yuqori sifat standartlarini o‘rnatish hisoblanadi. Biroq ayrim
texnik muammolar vujudga kelishiga qaramay, TQM tashkilotning barcha faoliyat
doirasiga sifat olib kiruvchi madaniyatga ko‘p jihatdan bog‘liq. TQMni joriy
qilgan g‘arbiy kompaniyalar kam hollarda tashkilotning barcha darajalarida yapon
darajasidagi sifatga erishadi. 6. Personalni boshqarish – strategik funktsiya. 8
Qosimova D.S., Nazarova G.G.,Salixova N.M., Ismoilova N.S., “Inson resurslsrini
boshqarish”.DarslikT.:Iqtisodiyot,2011,-213bet Inson resurslarini boshqarishga
qiziqishlarni aks ettiruvchi adabiyotlarning juda ko‘p qismi personalni boshqarish
mavzusiga bag‘ishlangan. Ko‘pchilik insonlar uchun inson resurslsrini boshqarish
strategik masalalarga ko‘proq ahamiyat beruvchi kadrlarni boshqarish
amaliyotining boshqacha nomidir. Ko‘p yillar mobaynida tashkilotlarda personalni
boshqarish strategik vazifa hisoblanmas edi. Bu vazifa asosan tashkilotning
birlamchi darajasida ish kuchini tartibga solish, ishlab chiqarish (mehnat)
munosabatlarini boshqarish masalalarini o‘z ichiga olar edi. Bu masalalar kam
hollarda strategik ta’sir yoki hokimiyatga ega bo‘ladi. Biroq, firmalar yaponcha
uslublarni, etakchi firmalar amaliyotini ko‘chirib o‘tkazishga, tashkiliy
madaniyatni o‘zgartirishga, tashkiliy maqsadlarga erishishda insonlar hissasini
ko‘paytirishga harakat qila boshlashi bilan personalni boshqarish amaliyoti yanada
ko‘p ahamiyat kasb etadi. 7.Boshqaruv siyosatining tanlov modellari9 . Bu model
inson resurslsrini boshqarish modellari ichida eng muhimi hisoblanadi va asosiy
hususiyatlari mavjud. Masalan hodimlarning ta’siri-o’z ichiga boshqaruv
usullarini, jamoaviy kelishuvchilik usullarini, xodimlar bilan maslahatlashib
ishlash. Mukofotlash tizimi ishhaqi, nafaqalar, bajarish sifati mezonlari tizimlarini
o’z ichiga oladi. Inson resurslsri oqimi insonlarni tashkilot ichida harakatlanishi
bilan bog’liq personalni boshqarish faoliyat turlarini o’z ichiga oladi. Ish joyini
tashkil qilish tizimi texnologik tizimlar tanlovini, ish joyi dizayni, nazorat, axborot
tizimlarini va axborot tehnologiyalaridan foydalanishni o’z ichiga oladi.
Boshqaruvning bu hususiyatlari inson resurslarini boshqarish strategiyasining
to’rtta kichik komponentini ifodalaydi va firmalar shu sohalarda to’g’ri tanlovni
amalga oshirsalar, ish faoliyatida yuqori samaradorlikka erishishadilar. 9
Qosimova D.S., Nazarova G.G.,Salixova N.M., Ismoilova N.S., “Inson resurslsrini
boshqarish”.DarslikT.:Iqtisodiyot,2011,-213bet Hаr qаndаy dеmоkrаtik dаvlаtning
rivоjlаnishdаn аsоsiy mаqsаdi – insоndir. Jаmiyat tаrаqqiyoti esа nаfаqаt
mаmlаkаt iqtisоdiy sаlоhiyatining kаttаligi bilаn, bаlki bu sаlоhiyat hаr bir
insоnning kаmоl tоpishi vа uyg’un rivоjlаnishigа qаnchаlik yo’nаltirilgаnligi bilаn
hаm o’lchаnаdi. 2010 yil mаmlаkаtimizdа Bаrkаmоl аvlоd yili dеb e’lоn
qilingаnligi munоsаbаti bilаn bеlgilаb оlingаn Hаrаkаt dаsturini аmаlgа оshirishdа
sоg’liqni sаqlаsh, tа’lim, аhоlini ish bilаn tа’minlаsh, tаdbirkоrlikni vа mаhаlliy
infrаtuzilmаni rivоjlаntirish, аtrоf-muhit hоlаtini yaхshilаsh mаsаlаlаri, tаbiiy vа еr
rеsurslаridаn fоydаlаnish sаmаrаdоrligi bilаn bоg’liq mаsаlаlаr muhim ustuvоr
аhаmiyatgа egа. Bulаrning hаmmаsi mоhiyat e’tibоri bilаn insоn kаmоlоtigа,
uning mа’nаviy hаmdа mоddiy tаlаb-ehtiyojlаrini qаnоаtlаntirish uchun yaхshi
shаrоitlаr yarаtishgа qаrаtilgаn Insоn tаrаqqiyoti kоnsеpsiyasigа bаtаmоm mоs vа
muvоfiqdir. Insоn rеsurslаrini rivоjlаntirish kоnsеpsiyasigа аsоsаn аynаn insоn
millаtning bоyligi hisоblаnаdi. Insоnlаrgа jаmiyat ijtimоiy-iqtisоdiy rivоji uchun
qurоl sifаtidа emаs, bоsh mаqsаdi dеb qаrаlishi lоzim. Rivоjlаnishning охirgi
mаqsаdi vа muvаffаqiyat mеzоni – insоn tаnlоvining kеngаyishi, erkinligini
аmаlgа оshirish, uzоq vа sоg’lоm turmush kеchirish imkоni, bilim оlish vа
munоsib turmush tаrzidir. Bugungi kundа Insоn rеsurslаrini rivоjlаntirish
kоnsеpsiyasi hаr bir jаmоа аrbоbi, хаlqаrо tаshkilоtlаr, аkаdеmik dаvrаlаrdа,
оmmаviy ахbоrоt vоsitаlаri, fuqаrоlik jаmiyatlаri diqqаt-mаrkаzidа turibdi vа
O’zbеkistоndа аstаsеkin e’tirоf etilmоqdа. Kеyingi 10 yil mоbаynidа dаvlаt
tоmоnidаn аmаlgа оshirilgаn bаrchа kеng miqyosli ishlаr BMTning Mingyillik
rivоjlаnish mаqsаdlаri kеng ko’lаmdа bаjаrilishini tа’minlаdi. Tа’lim sоhаsidа
mаmlаkаtimizdа o’z mаzmun vа mоhiyatigа ko’rа nоyob bo’lgаn Kаdrlаr
tаyyorlаsh milliy dаsturi muvаffаqiyatli аmаlgа оshirildi. Ushbu dаstur o’n ikki
yillik yaхlit uzluksiz tа’lim tizimigа o’tish hаmdа tа’lim jаrаyonlаrining sifаtini
tubdаn vа tizimli оshirishgа, kаdrlаrning yuksаk dаrаjаdаgi umumiy vа kаsbiy
mаdаniyatgа egа bo’lgаn yangi аvlоdini tаrbiyalаshgа qаrаtilgаn mахsus chоrа-
tаdbirlаrni ko’rish imkоnini bеrdi. Umumtа’lim o’quvi dаvlаt tоmоnidаn
kаfоlаtlаnаdi. 7-15 yoshdаgi bоlаlаrning bоshlаng’ich vа umumiy tа’limgа qаmrаb
оlinishi, shuningdеk аhоlining sаvоdхоnlik dаrаjаsi mutlаq o’lchаmlаrgа mоs
kеlаdi. Bu esа BMTning bоshlаng’ich vа o’rtа mаktаblаrdа tа’lim sifаtini оshirish
sоhаsidаgi Mingyillik rivоjlаnish mаqsаdlаrining O’zbеkistоn tоmоnidаn аnchа
ildаm bаjаrilаyotgаnligini to’lа tаsdiqlаydi. So’nggi yillаrdа tibbiy хizmаt tizimi
аmаldа to’liq mоdеrnizаtsiya qilindi, аhоligа bеpul yuqоri mаlаkаli shоshilinch
tibbiy yordаm ko’rsаtish uchun yuksаk tаlаblаrgа jаvоb bеrаdigаn kаsаlхоnаlаr vа
bo’limlаrning iхtisоslаshtirilgаn tаrmоg’i tаshkil etilishi islоhоtlаrning eng muhim
vа аniq nаtijаsi bo’ldi. Jаmоаtchilik nаzоrаti jаmiyatning dаvlаt bilаn sаmаrаli
аlоqаsini tа’minlаshning, o’tkаzilаyotgаn chuqur dеmоkrаtik islоhоtlаr,
mаmlаkаtni siyosiy-huquqiy rivоjlаntirish mаqsаdlаri vа ustuvоrliklаri аhоli
tоmоnidаn
qo’llаbquvvаtlаnishining,
shuningdеk
хаlqning
bахt-sаоdаti
tа’minlаnishi vа fаrоvоnligini оshirishning, iqtisоdiyotning rаqоbаtbаrdоshligini,
qоnun ustuvоrligini tа’minlаsh, insоn huquqlаri vа erkinliklаrini himоya qilish
hаmdа kuchli fuqаrоlik jаmiyatini shаkllаntirishning muhim qismigа аylаnmоqdа.
Ijtimоiy hаyotni yanаdа dеmоkrаtlаshtirish vа erkinlаshtirish, iqtisоdiyotni
mоdеrnizаtsiya qilish vа ijtimоiy sоhаdаgi o’zgаrishlаr jаrаyonlаridа rеspublikа
pаrlаmеnti tоmоnidаn аmаlgа оshirilаyotgаn аniq mаqsаdgа qаrаtilgаn qоnun
ijоdkоrligi ishi muhim vа hаl qiluvchi аhаmiyat kаsb etmоqdа. O’zbеkistоn
mustаqilligi yillаridа 500 dаn ziyod qоnun qаbul qilindi, 100 dаn ziyod
хаlqаrоhuquqiy hujjаtlаr, shu jumlаdаn BMTning insоn huquqlаrini ro’yobgа
chiqаrish vа uning uyg’un kаmоl tоpishi mаsаlаsigа bеvоsitа аlоqаdоr bo’lgаn
оltitа аsоsiy hujjаti rаtifikаtsiya qilindi. Xulosa Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida
inson resurslarini boshqarish yangicha ahamiyat kasb etadi. Inson resurslarini
boshqarish o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, bir necha bosqichlardan iborat.
Korxona va tashkilot menejerlari samarali faoliyat yuritish uchun bu xususiyatlarni
hisobga olishlari zarur. Inson resurslsrini boshqarish uchun muhim xulosa shuki,
ko‘chirib o‘tkazilgan boshqaruv amaliyoti oddiy, texnik ko‘rsatkichlar yig‘indisi
sifatida emas, balki ijtimoiy-texnik parametrlar majmui sifatida ko‘rib chiqilishi
kerak. Ko‘p g‘arbiy kompaniyalar (shuningdek, olimlar ham) yaponcha ish
usullarini yuzaki o‘rganib, ularni boshqa mamlakatlarda oson qo‘llash mumkin deb
o‘ylaydi. Ular bu kompleksda kamrok ko‘zga tashlanadigan ijtimoiy-madaniy
asoslarni ko‘pincha inkor etadi.
Dostları ilə paylaş: |