30-rasm.
Cho‘l qumlari turli shakllarni
hosil qiladi.
31-rasm.
Taqir.
O‘ZBEKISTON CHO‘LLARI TABIATI
Yer yuzining
ayrim issiq joylarida juda
kam yog‘in yog‘adi, harorat esa juda yu-
qori, oqar suvlar ham yo‘q. Bunday joylar
qurg‘oqchil bo‘lib, o‘simlik lar yaxshi rivoj lanmaydi.
cho‘l
Cho‘l qumli, gilli yoki toshli bo‘ladi. Qumli cho‘lda
sha mol qumlarni suradi, ba’zida do‘ngliklarni
hosil
qiladi. Bunday do‘nglik
barxan
deb ataladi. Shamol
tufayli turli shakl lar vujudga keladi (30-rasm).
Gilli cho‘llarda qotgan va yorilib ketgan joylar-
da turli shakllarni hosil qilgan
taqir
yerlar
mavjud
(31-rasm).
Cho‘l qurg‘oqchil va havosi issiq bo‘lgani
uchun o‘sim liklar kam o‘sadi. O‘t o‘simliklar, asosan,
biroz yom g‘ir yog‘adigan bahor boshlarida o‘sib,
qurg‘oqchil yozda qurib qoladi.
Saksovul, yantoq kabi o‘simliklar qurg‘oqchil sha-
roitga moslash gan. Bu o‘sim liklarning ildizi juda
uzun bo‘lib, yerosti suvlaridan to‘yinadi.
O‘zbekiston hududining yarmiga yaqinini cho‘llar
egallagan. O‘lkamiz hududida
Qizilqum, Ustyurt,
Mirzacho‘l, Qarnobcho‘l, Qarshi
cho‘llari mavjud.
yog‘maydi. Keng cho‘llar ustida issiq shamol esib,
o‘zi bilan qum va changlarni olib keladi.
Bunday
sharoit o‘simlik va hayvonlar uchun halokatlidir.
O‘lkamiz cho‘llarida bahor boshlarida va kuz oxir-
larida oz miqdorda yomg‘ir yog‘adi. Qishda havo
harorati 20 °C gacha sovuq bo‘lib, qor yog‘adi.
Cho‘llarda yantoq, shuvoq, tereskan, jung‘or gul sap-
sari, nashtarbarg, merendera, cho‘l yulg‘uni, sassiq-
qavron, saksovul, juzg‘un, quyonsuyak,
oqtikan kabi
o‘simliklar o‘sadi (32-rasm). Cho‘llarning ayrim, qulay
joylarida oqtikan, isiriq, oqquray, qizilmiya kabi dorivor
o‘simliklar ham bor.
bizg‘ildoq, qironqara, tuvaloq, qirg‘iy, ilonxo‘r burgut,
qoraqush kabilar uchraydi (33-rasm).
Cho‘lda yirik hayvonlar dan jayron,
oqquyruq, qu-
lon, tulki, chiyabo‘ri, qum mushugi kabilar yashay-
di. Mayda hayvonlardan esa qo‘shoyoq, toshbaqa,
tipratikan, yumronqoziq,
kaltakesak, ilonlar ko‘p
