Algilanan risk ve tüketiCİ etnosentrizm eğİLİMİNİn yerli marka cep telefonlarina yöneliK

32

Algılanan Risk ve Tüketici Etnosentrizm Eğiliminin Yerli Marka Cep Telefonlarına Yönelik Tutum Üzerinde Etkisi

rektiğini göstermektedir. Şekil 1’de araştırma kapsamında test edilen 

hipotezler özetlenmektedir.

Fiziksel  

Risk

Sosyal 

Risk

Tutum

Zaman 

Riski

H2-

H1+

Psikolojik 

Risk

Algılanan 

Risk

Finansal 

Risk

Performans 

Riski

Tüketici 

etnosentrizm 

eğilimi

Şekil 1. Araştırm Modeli

Araştırmada, tüketicilerin yerli marka cep telefonlarıyla ilgili gö-

rüşleri herhangi bir müdahale yapılmadan resmedilmektedir. Araştır-

mada birden fazla değişken arasındaki ilişki inceleneceğinden, ilişki-

sel tarama modelinin benimsendiği söylenebilir.

Örneklem Ve Veri Toplama Süreci

Araştırmada belirli bir ana kütlenin resmedilmesi amaçlanma-

makta bunun yerine teorik ilişkilerin test edilmesi hedeflenmektedir. 

Araştırma bütçesinin kısıtlı olması ve terör gibi olumsuz toplumsal 

olaylar nedeniyle katılımcıların bulunmasında güçlük yaşandığın-

dan araştırmada kolayda örnekleme yöntemi benimsenmiştir. Veri-

ler 27.04.2016-27.05.2016 tarihleri arasında (https://docs.google.com/

forms/d/1OSWp0w61dlR_-DlEknFx8OrOXV2Yw1t-l9956bjdG_c/

viewform) linki kullanılarak internet üzerinden toplanmıştır. Verile-

rin elde edilmesi ve katılımcıların bulunmasında üniversite öğrenci-

lerinden yararlanılmıştır. Üniversite öğrencileri hem ankete katılmış 

---

33

Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi

Mustafa Bilgehan Kutlu | Hakan Kağnıcıoğlu

Cilt 3 . Sayı 1. Nisan 2017

hem de anket linkini yakınlarıyla paylaşmıştır. Veri toplama süreci 

sonunda tam doldurulmuş 489 anket elde edilmiştir.

Veri analizi

Araştırma hipotezleri yapısal eşitlik modellemesi yaklaşımıyla 

test edilmektedir. Araştırma modelinin değerlendirilmesinde An-

derson ve Gerbing (1988) tarafından önerilen iki aşamalı yaklaşım 

kullanılmaktadır. Buna göre önce ölçme modelinin uyum iyiliği doğ-

rulayıcı faktör analizi yardımıyla test edilmekte daha sonra yapısal 

modelin uyum iyiliği değerlendirilmektedir. Araştırmada kullanılan 

ölçeklerin yapı geçerliliği, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizin-

den yararlanılarak incelenmektedir. Kümeleme analizi ile etnosent-

rizm seviyesine göre katılımcılar gruplandırılmaktadır. Araştırmada 

uygulanan analizler SPSS 22 ve AMOS 23 yazılımları yardımıyla ger-

çekleştirilmektedir.

Ölçme Aracının Geliştirilmesi

Bu bölümde araştırmada kullanılan ölçeklerin oluşturulması an-

latılmakta ve araştırma sonucunda kullanılan ölçeklerin güvenirlik 

ve geçerlilik düzeyleri incelenmektedir.

Anket Sorularının Oluşturulması

Araştırmada kullanılan anket soruları tüketicilerin yerli marka 

cep telefonlarına yönelik tutumları, yerli marka cep telefonlarından 

algıladıkları riskleri ve etnosentrizm düzeyini ölçmek için oluşturul-

muştur. Tüketicilerin yerli marka cep telefonlarına yönelik tutumla-

rı, Steenkamp vd. (2003) tarafından oluşturulan ülke kökeni algısı 

(Country-of origin perceptions) ölçeğinden uyarlanmıştır. Yerli mar-

ka cep telefonlarına yönelik tutum ölçeği dört maddeden oluşan se-

mantik fark ölçeğidir. 

Yerli marka cep telefonlarından algılanan risk ölçeği 6 alt boyut-

tan oluşmaktadır. Bu alt boyutlar tüketicilerin yerli marka cep tele-

fonlarından algıladıkları fiziksel, finansal, psikolojik, zaman, sosyal 

---

34

Algılanan Risk ve Tüketici Etnosentrizm Eğiliminin Yerli Marka Cep Telefonlarına Yönelik Tutum Üzerinde Etkisi

ve performans risklerini üçer maddelik sorularla ölçmektedir. Risk 

ölçekleri beşli Likert tipi (1=kesinlikle katılmıyorum, 2=katılmıyo-

rum, 3=kararsızım, 4=katılıyorum, 5=kesinlikle katılıyorum) ölçek-

lerdir. Finansal risk ölçeği, DelVecchio ve Smith (2005)’in finansal 

risk ölçeğinden uyarlanmıştır.  Fiziksel ve sosyal risk ölçeklerinin 

oluşturulmasında Demir (2011)’in cep telefonlarına yönelik ölçeğin-

den yararlanılmıştır. Zaman riski ve psikolojik risk ölçekleri, oluştu-

rulurken, Peter ve Tarpey (1975)’in kullandıkları sorulardan esinle-

nilmiştir. Tüketicilerin yerli marka cep telefonları ile ilgili internet 

sitelerinde yer alan şikâyet ve görüşleri incelenerek performans riski 

ölçeği oluşturulmuştur.

Tüketici etnosentrizm düzeyi, Shimp ve Sharma (1987) tarafın-

dan geliştirilen ve çok sayıda araştırmada kullanılan 17 maddelik 

CETSCALE ölçeği yardımıyla ölçülmektedir. CETSCALE ölçeği Asil 

ve Kaya (2013)’nın Türkçeye çevirdiği haliyle uygulanmıştır. Araş-

tırmaya katılanların cinsiyet, yaş ve aile gelir düzeyleri oluşturulan 

ankette sorulmaktadır.

Açımlayıcı Faktör Analizi

Veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi uygulandığında CET-

SCALE ölçeğinin iki boyutlu olduğu görülmektedir. Ölçeğin ilk se-

kiz maddesi birinci, sonraki maddeler ikinci faktör altında toplan-

maktadır. Bu faktör yapısı anlamlandırılamamıştır. Klein vd. (2006), 

yabancı ürünlerin tüketiciler tarafından daha fazla tercih edildiği, 

gelişmekte olan ülkelerdeki uygulamalar için CETSCALE ölçeğinin 

altı maddeli halinin daha uygun olduğunu önermektedir. Dolayısıy-

la, Klein vd. (2006)’nın önerdiği CETSCALE soruları bundan sonraki 

analizlerde kullanılmaktadır.

Bartlett küresellik testi sonucunda verilerin çoklu normal da-

ğılımdan geldiği görülmektedir (Approx. Chi-Square= 7591,084; 

df=378; sig=0,000). Kaiser-Meyer-Olkin testi sonuçları (KMO= 

0,857) örneklem büyüklüğünün yeterli olduğuna işaret etmektedir. 

Bu sonuçlar veriler üzerinde açımlayıcı faktör analizi uygulanabile-

ceğini göstermektedir.

---