Amaliy psixologiya

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUGʻBEK NOMIDAGI OʻZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETINING JIZZАX FILIАLI


SIRTQI BO’LIM

“AMALIY PSIXOLOGIYA” YOʻNАLISHI 931-20-GURUH TALABASI AXMEDOVA MAFTUNA

“OILA PSIXOTERAPIYASI NAZARIYALARI” FАNIDАN

KURS ISHI

Mavzu: Oila psixoterapiyasi fanining vazifalari


Bajardi: A.Maftuna
Ilmiy rahbar: N.Samatova


Jizzax-2023
MUNDARIJA
Kirish…………………………………………………………………………..…..3
I BOB Oila psixoterapiyasi haqida umumiy malumot.……………….........................5
1.1 Oila psixoterapiyasi fanining tarixi va oila va uning zamonaviy modeli ….…..5
1.2 Oilaga psixologik xizmat ko‘rsatishda psixoterapiyaning ahamiyati …………7
I bob bo‘yicha xulosa……………………………………………………………...21
II BOB Psixoterapiya bo’yicha empirik tahlil ………………………..…….....22
2.1 Psixoterapiya turlari …………………………………….................................22
2.2 Yosh oilalarda oilaviy munosabatning shakllanishning psixologik xususiyatlari …………………………………………………………………………………….31
II bob bo‘yicha xulosa………………………………………………………...…..36
Xulosa………………………………………………………………………….....37
Foydalangan adbiyotlar ro‘yxati……………………………………………….39


KIRISH
Kurs ishining dolzarbligi. Oila va nikoh - bu qiziqish doimo barqaror va keng tarqalgan hodisa. Deyarli har bir jamiyatda, eng ibtidoiy qabiladan tortib zamonaviy rivojlangan davlatning murakkab ijtimoiy tuzilmasigacha oila aniq ifodalangan ijtimoiy birlik sifatida harakat qilgan va harakat qilmoqda.
Oila, bir tomondan, aholining jismoniy va ma’naviy takror ishlab chiqarishini ta’minlashga, ya’ni har qanday ijtimoiy institutning kuchiga ega bo‘lmagan ijtimoiy vazifani bajarishga chaqirilgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, oila uy xo‘jaligini amalga oshiradi va boshqa ijtimoiy funktsiyalar kattalar hayoti davomida uning qadriyatlari va munosabatlarini shakllantirish, qayta baholash omili bo‘lib xizmat qiladi.
Jamiyatning oilaga e’tiborining ortishi zamonaviy demografik rivojlanish bilan bog‘liq. Hatto Rossiyada tug‘ilish darajasi bilan bog‘liq statistik ma’lumotlarga bir qarash ham, bu jarayon juda beqaror ekanligini va ko‘p jihatdan davlat demografik siyosati doirasida amalga oshirilayotgan aniq chora-tadbirlarga bog‘liqligini ko‘rishga imkon beradi. Oila jamiyatning asosiy poydevori bo‘lib, unga barqarorlik va har bir keyingi avlodda aholini to‘ldirish imkoniyatini beradi. Vaholanki, oilaning o‘rni faqat aholining takror ishlab chiqarishi bilan cheklanmaydi, oila jamiyat taraqqiyotiga, uning taraqqiyotiga hissa qo‘shadi. Oila muammolariga e’tiborning kuchayishi sabablari orasida jamiyatning jinoyatchilik, giyohvandlik, o‘z joniga qasd qilish kabi salbiy ijtimoiy hodisalarni yo‘q qilishga intilishi ham bor, chunki oila shaxsiy xususiyatlarning rivojlanishida rol o‘ynaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev “Eng katta baxt, men buni ming marta qaytarishdan charchamayman, oilamiz tinch bo‘lsin!. Oila kichik vatan, oila tinch bo‘lsa, baxtli bo‘lsa, vatan tinch bo‘ladi. O‘sha baxtli kunlarni, vatanimizning, yoshlarimizning kamolini hozir niyat qilayotganimiz kabi ko‘rish hammamizga nasib etsin!”, — deya ta’kidladilar.¹
“Oila - bu jamiyatning hujayrasi (kichik ijtimoiy guruh), shaxsiy hayotni tashkil etishning eng muhim shakli, nikoh ittifoqi va oilaviy aloqalarga asoslangan, ya’ni, er va xotin, ota-onalar va bolalar, aka-uka va opa-singillar va boshqa qarindoshlar o‘rtasidagi munosabatlar va birgalikda yashovchi va umumiy uy xo‘jaligini yuritish” - oilaning bunday ta’rifi E.G. Eymiller. Ushbu ta’rifda “munosabatlar” asosiy so‘z deb hisoblanishi mumkin, chunki oila - bu oila a’zolari bo‘lgan tizim bo‘lib, uning elementlari ma’lum bir munosabatlar turi bilan bog‘langan: nikoh, ota-bola, qarindoshlik va boshqalar.
Inson dunyoga kelishi bilanoq voqeylikdagi narsa va hodisalar bilan o’zaro munosabatga kirisha boshlaydi. Odamning qanday shakllanishi narsa va xodisalarning, avvalo qaysi tomonini (yaxshi – yomon, ijobiy – salbiy, foydali – zararli, va boshqalar) o’zlashtirishiga ko’p jihatdan bog’liqdir.
Shunga ko’ra dastlab ota – onalar bolada insonning ko’rki va ziynati hisoblangan o’zbek xalqiga xos bir qator noyob xislatlarga: rostguylik, inoqlik, tantilik, vijdonlilik, mehmondo’stlik, ota – onalar va kattalarga hurmat, samimiylik, qadr – qimmatni saqlash, mehr – oqibatli bo’lish, o’zaro yordam kabi yaxshi fazilatlarga havas, yomon illatlarga esa nafrat uyg’otib borishlari alohida ahamiyatga ega. Buning uchun ajdodlarimizdan meros bo’lib qolgan bola tarbiyasiga bog’liq milliy qadriyatlarimizdan oqilona foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Bola tarbiyasi va uning yetuk shaxs sifatida shakllanishida oilaning roli nihoyatda kattadir. Oilada bolaning aqliy faoliyati kamol topadi, dunyoqarashi, tafakkuri shakllanadi, kishilarga nisbatan mehr – oqibat hissi tarbiyalanadi. Bolaning bilimi, qobiliyati va malakalarining shakllanishi aynan oila va oilaviy tarbiyaga bog’liqdir.
“Oila - bu jamiyatning hujayrasi (kichik ijtimoiy guruh), shaxsiy hayotni tashkil etishning eng muhim shakli, nikoh ittifoqi va oilaviy aloqalarga asoslangan, ya’ni, er va xotin, ota-onalar va bolalar, aka-uka va opa-singillar va boshqa qarindoshlar o‘rtasidagi munosabatlar va birgalikda yashovchi va umumiy uy xo‘jaligini yuritish” - oilaning bunday ta’rifi E.G. Eymiller
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning “Aholiga psixologik xizmat ko‘rsatish va psixologiya sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori loyihasi e’lon qilindi. Ushbu qaror loyihasida respublikada psixologik xizmat ko‘rsatish va psixologiya sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirishning ustuvor yo‘nalishlari etib belgilanishi nazarda tutildi.²
Oila, shuningdek, ijtimoiy institut deb ataladi, ya’ni, odamlar o‘rtasidagi munosabatlarning barqaror shakli bo‘lib, uning doirasida ularning kundalik hayotining asosiy qismi amalga oshiriladi: jinsiy aloqalar, bola tug‘ish, bolalarning birlamchi ijtimoiylashuvi, uy-ro‘zg‘or parvarishining muhim qismi, ta’lim va tibbiy yordam, ayniqsa bolalar va qariyalar. Bundan tashqari, oila hissiy reaktsiyalarning eng kuchli manbai bo‘lib, qulay holatda odamni qo‘llab-quvvatlash, qabul qilish va reaktsiya bilan ta’minlaydi.
Oila va oilaviy terapiyaga qiziqishning paydo bo‘lishining aniq sanasini ajratib bo‘lmaydi, ammo shuni ta’kidlash mumkinki, XX asrning 20-yillarida psixiatrlar, klinikalar va ijtimoiy psixologlar tomonidan oilani tizimli o‘rganish boshlandi.