Amir Temur saroyida ayollarning haq-huquqi haqida:
Klavixo bayon etishicha , 1404
yilning 23 sentabrida podsho Bogʻi Dilkusho katta bazm berib, elchilarni ham unga taklif
qiladi . Toʻyga koʻp mehmonlar kelishadi … Rosa oʻyin – kulgi , xursandchilik boʻladi .
Podshoning xotinlari , avvalgi toʻylardagi singari yasan – tusan kiyinishib bazmda hozir
boʻladilar, erkaklar bilan birga oʻyin – kulgi qiladilar . 118 – bobda , Xonzoda (begim)
huzuridagi bazm tasvirida ham sohibqiron saltanatida ayollarning qadri qimmati behad baland
tutilishi haqqoniy hikoya qilingan… (Самарқандга– Амир Темур саройига саёҳат
кундалиги (1403-1406 йиллар); Р. Г. Клавихо; Ўзбекистон 2010; 164-bet)
Shu orada fikrimni izohi sifatida Temur va Temuriylar saroyida ayollarning hurmati
haqiqatdan ham benihoya baland bo’lgan. Buni o’z navbatida Sharq madaniyatining
o’ziga xos ko’rinishi, yuksak darajada axloq me’yorlariga to’la mos kelishi, qaytarilmas,
yuksak ehtiromdan dalolat deb o’ylayman
.
“Kundalik”da shunga oʻxshash qiziqarli maʼlumotlar juda koʻp
. Klavixo ma’lumotlarni shu
darajada mohirona izohlaganki, boshqa sayyohlarning yoki uni asarlarini o’qigan
tarixchi olimlarining qiziqishiga sabab bo’lgan. Shuning uchun ham necha asrlar o’tsa
hamki, Buyuk imperiya tarixiga bo’lgan munosabat ortib bormoqda...
Bugungi kunda Rui Gonzales de Klavixo kundaliklarining asl nusxasi Madriddagi Milliy
kutubxonada saqlanadi. Birinchi marta kundalik Sevilyada noshir Argote de Molina
tomonidan «Buyuk Temurlang hayoti, uning imperiyasi yerlari bilan» nomi bilan 1582 yilda
nashr qilingan. Klavixo kundaliklari ilk marta I.I. Sreznevskiy tomonidan 1881 yilda
Peterburgda rus tiliga tarjima qilinib, chop etilgan. Oʻzbek tiliga taniqli adabiyotshunos olim,
professor Ochil Togʻayev tomonidan tarjima qilingan.
2010-yilda taniqli yozuvchi Muhammad Ali tomonidan Klavixo kundaligi qaytadan nashr
etildi.
Klavixo estaliklarida oʻrta asrlardagi Yevropa va Osiyodagi hayot manzaralari , turli
xalqlarning oʻziga xos urf – odatlari , anʼanalari , rivoyatlari , tartib – qoidalar , oʻsha davr
geografiyasi , iqlimi , dengizlar , orollar , qumlik sahrolar , poyonsiz dashtlar , togʻlar , koʻllar
, obod va xaroba shaharlar… toʻgʻrisida gʻoyatda rang-barang keng qamrovli , oʻziga xos ,
noyob maʼlumotlar berilgan . Xuddi shunday maʼlumot boyliklariga koʻra , ushbu kitob bizga
zamondosh boʻlgan turli yoʻnalishdagi ilmiy tadqiqotchilar uchun bebaho manba boʻla oladi .
|
