Tiroid Fonksiyon Testleri
Tiroid Hormonu Normal Değerleri
TSH (0.4-4 µIU/L)
FT3 (2.5-5 pg/ml)
FT4 (0.6-1 ng/dl)
Tiroid hormonları klasik
negatif-feedback sistemi ile düzenlenir. Hipofiz bezi tiroid stimülan hormon (TSH) salgılar. Bu hormon tiroid bezinde tiroksin (T4) ve
triiodotironin (T3) salgılatır. T3 ve T4 ise hipotalamus ve hipofizi dolayısıyla TRH ve TSH salınımını baskılar.
Tiroid fonksiyon testleri, tiroid hastalıklarında tanı ve takip amaçlı kullanılır.
TSH, T3 ve T4 tiroid fonksiyon testleridir. Bunların içinde TSH en hassas olanıdır. Subklinik hipertiroidide henüz T3, T4 artmadan TSH da düşüş (supresyon)
saptanır.
Tirotoksikozda T3 ve T4 düzeylerinde artma, TSH da azalma saptanır.
Tirotoksikoza neden olan hastalıklar
Graves hastalığı (diffüz toksik guatr),
Toksik moltinodüler guatr,
Toksik adenom ile
Lingual tiroid ve struma ovari gibi durumlardır.
Tiroid fonksiyon testlerinde
tiroid hormonlarının düşük olmasına yani tiroid bezinin yeterli hormon üretememesine
hipotiroidi denir. Nedenleri:
Otoimmun hastalıklar: Hashimoto tiroiditi
Tiroid
cerrahi
si (tiroidektomi)
Radyoaktif iyot tedavisi.
Baş ve boyun kanserlerinde uygulanan radyoterapi.
Lityum, psikiyatrik tedavide kullanılır
Konjenital
hipotiroidi, enzim defektleri. Bebekler doğumda normaldir. Bu yüzden tarama yapılmakta.
Hipofiz hastalıkları, genellikle
benign
tümörlere bağlı yetersiz TSH üretimi.
Gebelik, postpartum hipotiroidi
İyot yetmezliği.
Kaynaklar
1.
NCBI (PubMed) MeSH Database, Thyroid Function Tests
2.
NCBI (PubMed) MeSH Database, Thyroid Hormons
3.
Mayo Clinic, Mayo Medical Laboratories, Thyroid Function Testing
tümör markerleri
Tümör Markerleri (Normal De
ğ
erleri)
CEA (Kolon) (0-3 ng/ml)
CA 19-9 (GI) (0-35 U/ml)
CA 72-4 (Mide) (0-8.2 ng/ml)
CA 15-3 (Meme) (0-31 U/ml)
AFP (Karaciğer) (0-15 ng/ml)
CA 125 (Over) (0-35 U/ml)
Tiroglobulin (1.5-30 pmol/L)
Kalsitonin (Erkek:<16 pg/ml, Kadın: <8 pg/ml)
Parathormon (Paratiroid hormon, PTH, 15-65 pg/mL)
Tümör Markerları (Belirteçleri) ve Normal De
ğ
erleri
Tümör markerleri (belirteçleri) nedir?
Tümör markerlarına, kanser kan testleri de diyebiliriz.
Tümör markerları kanser hücrelerinin ürettiği ya da kansere cevap olarak üretilen maddelerdir. Bazen iyi
huylu hastalıklarda da artarlar. Aslında çoğu
tümör marker, sağlıklı hücrelerde de az miktarda üretilir. Bununla birlikte kansere özgü üretim çok daha fazla
olmakta, bu yüzden kanserin tanı ve takibinde kullanılmaktadırlar.
Tümör markerları kanda arttığı gibi, idrar, gaita, tümör dokusu ve vücut sıvılarında da
bulunabilir (
assit
, plevral effüzyoni over ve pankreas kist içeriği gibi).
Tümör markerlarının çoğu proteindir. Bununla birlikte günümüzde DNA da oluşan
değişikliler de saptanarak
tümör markerı olarak kullanılmaktadır.
Klinik olarak bir çok tümör markeri kullanılmaktadır. Bazı tümör markerlerı tek bir kanser türünü gösterirken, bazıları iki yada daha fazla kanserde artabilir.
Henüz tüm kanserleri tespit edebilen bir tümör markerı mevcut değildir.
Tümör markerlarının kullanımındaki zorluklar
Bazen
kanser dışı durumlarda ve hastalıklarda da tümör markerları artar.
Kişiler
aynı kansere yakalanmış olsa bile, hepsinde aynı şekilde tümör markerı artışı gözlenmez.
Her kanser türü için belirlenmiş, bulunmuş bir tümör markerı da yoktur.
Kanser tedavisinde tümör markerleri nasıl kullanılır?
Tümör markerları, kanser
tanısında ve tedavi sonrası
nüks
tespitinde kullanılır.
Tümör markerının seviyesinin artması, kansere işaret etmekle birlikte, tek başına yeterli değildir. Bu yüzden tümör markerları daima diğer tetkik ve tanı
yöntemleriyle birlikte kullanılır (muayene, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme teknikleri, endoskopi, biyopsi vb)
Tümör markerları, tedaviden önce ölçülür ve başarılı bir
tedaviden sonra düşmesi, normal düzeylere inmesi beklenir. Eğer tedaviden (
cerrahi
den) sonra tümör
markerı düşmez ya da
artarsa, kanserin tedaviye cevap vermediği ya da ameliyattan sonra geride kanser kaldığı düşünülür.
Bazı hastalıklarda tümör markerları
hastalığın evresi ile doğru orantılı olarak artar.
Tümör markerları tedavi ile normal düzeye düştükten sonra
tekrar yükselirse, kanserin
nüks
ettiğini düşündürür.
Tümör markerları tarama testi olarak kullanılabilir mi?
Tarama testlerinin amacı, hastalığa yakalanmamış bireylere belli bir yaştan sonra ve belli aralıklarla, bazı testler yaparak, hastalık oluşmadan önce yada erken
evrede hastalığı yakalamaktır.
Örneğin meme kanserinde 40-45 yaşından sonra yıllık mamografi çekilerek, kanser öncüsü (kansere dönüşecek lezyonlar) ya da evre 1 kanserlerin yakalanması
amaçlanır.
Erken evrede teşhis, tedavi (kür, hastalıktan kurtulma) başarısını artırır, hastalıksız sağ kalım süresini uzatır.
Prostat spesifik antijen de (PSA) tarama testi olarak kullanılan bit tümör markerıdır. Ailesinde prostat kanseri öyküsü olanlarda ilk ölçüm 45 yaşında yapılırken,
normal riskli erkeklerde 50 yaşında ölçüm yapılır.
Tümör markerlarının tarama amaçlı kullanılabilmesi için
sensitivite ve spesifitesinin yüksek olması gerekir.
Sensitivite: Kanser olanların, tümör markerlarının yüksek çıkma oranı.
Spesifite: Kanser olmayanların, tümör markerlarının normal çıkma oranı.
Eğer testin sensitivitesi yüksekse,
yalancı negatif sonuçlar da az olacaktır (Kanser varken, tümör markerinin düşük olması).
Eğer testin spesifitesi yüksekse,
yalancı pozitif sonuçlar da az olacaktır (Kanser yokken, tümör markerinin yüksek olması).
Tümör belirteçleri, bir tümör tedavisine yanıt veya
nüks
ü değerlendirmede son derece faydalı olsa da, tümör markerlarının çoğu kanser taraması yapacak kadar
yeterince hassas (sensitif) veya özgül (spesifik) değildir.
Bu yüzden de kanser taramasında kullanılmazlar.
Kanser ölümlerini azalttığı gösterilen tarama testleri nelerdir?
Kolorektal Kanser:
Kolonoskopi
, sigmoidoskopi ve gaitada gizli kan testi (Fecal Occult Blood Test, FOBT), sanal
kolonoskopi
(sanal görüntüler için kolona hava
doldurularak tomografi çekilir).
Akciğer kanseri (sigara içenlerde): Düşük doz spiral bilgisayarlı tomografi
Meme kanseri: Doktor muayenesi ve kendi kendini muayene, mamografi (40 yaşından sonra kadınlarda. Risk faktörü varsa daha erken başlanır), meme MR
(BRCA 1 ve 2 geni taşıyanlarda erken yaşta tarama)
Over kanseri: CA-125 testi. Bazı kliniklerde kullanılıyor.
Prostat kanseri: PSA testi, rektal muayene (tuşe) ile beraber yapılır. Prostat kanseri ölümlerine çok az veya hiç etkisi olmadığını, gereksiz tedavi ve ameliyata
neden olduğunu gösterençalışmalar da bulunmakta.
Günümüzde Kullanılan Tümör Markerleri
Alpha-fetoprotein (AFP)
Kullanıldığı kanser türleri: Karaciğer kanseri ve germ hücreli tümörler
İncelenen Doku: Kan
Nasıl Kullanılır: Karaciğer kanseri teşhis ve tedaviye yanıtı takip; germ hücreli tümörlerin tedavi evresi, prognozu ve tedaviye yanıtı değerlendirmek için
Beta-insan koriyonik gonadotropin (beta-hCG, Beta-human chorionic gonadotropin)
Kanser türleri: Koryokarsinom ve germ hücreli tümörler
İncelenen Doku: İdrar ya da kan
Nasıl Kullanılır: Prognozu ve tedaviye yanıtı değerlendirmek için
BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları