Anadolu university journal of art & design cilt / volume sayi / number aralik / december 2016 issn: 2146-7692

12
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
Kitapların kapak tasarımları okuyucu açısından ilk etkiyi oluşturacağı için oldukça önemli 
bir yapı teşkil etmektedirler. Kapak, okuyucunun kitapla ilk tanışması olarak düşünülebilir. Bu 
nitelik kitap dışında bir kaset kapağı, bir parfüm ambalajı vb. gibi bir çok tasarım ürünleri için 
de böyledir. İçeriğiyle bütünleşmiş bir dış görünüm tasarımın unsurları  açısından önemlidir. 
2. 2. Şiir Kitabı Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Etmenler
Şiir kitabının, kapağı, sayfası, kağıdı, boyutu, renkleri, resimsel alanı ve bu gibi elemanlarıyla 
üç boyutlu bir tasarım ürünü olduğunu söylemiştik. Bir şiir kitapları dizisi veya bir şiir kitabı 
tasarlanırken şair, yayıncı ve grafik tasarımcının koordineli çalışması, kitabın bir tasarım ürünü 
olarak var edilmesi açısından önemli bir gerekliliktir.
Kitap yüklendiği içeriğini en iyi biçimde dile getirebilmesi için şair ya da yazar, ‘kitabım 
çıksın da nasıl olursa olsun’ düşüncesinde olmamalıdır. Çıkacak olan ürünün elden geldiğince 
en eksiksiz biçimde var edilmesi için şair - yayınevi ve tasarımcı, üzerlerine düşen görevleri 
dikkatle yerine getirebilmelidirler. 
Şiir kitaplarının ilk oluşum aşaması, şair ve onun yazdığı şiirlerdir. Daha sonraki aşama, 
yayınevinin kitabın basılması konusundaki katkısı ve tasarlanıp basılarak ciltlenip okuyucunun 
eline ulaşmasıdır. Bu ulaşım sırasında tasarım sürecini yaşamayan bir şiir kitabı işlevini yerine 
getiremez. Bu işlevin yerine gelmesi için tasarım sürecinin olması önemli bir koşuldur. Bu ko-
şulun uygulanmasında da dikkat edilmesi gereken pek çok etmen olacaktır. 
Bu bağlamda genel başlıklar altında grafik tasarımcının dikkat etmesi gereken etmenleri ve 
şair ile yayıncının üzerine düşen görevleri açıklayarak sıralayabiliriz.
2.2.1. Şairin Kimliği ve Şiir Anlayışı: Şiir kitabında yer alan şiirler, belirlenebilir bir form-
dadır. Bu şiir formu şair tarafından saptanmıştır. Bazıları dörtlük, bazıları serbest vb. gibi  ve-
zinlidir. Bazı şairler ise şiirleri için çok daha farklı özel bir yapı kurarlar. Grafik tasarımcının 
bunları değiştirme şansı yoktur. Bu yüzden de tasarımcı bu yapıları dikkate alarak tasarımını 
oluşturmalıdır.
Şairin kimliği ve şiir anlayışını yansıtacak bir tasarım çözümlemesi için grafik tasarımcı, şai-
rin yaşam öyküsünü, edebi yönünü, şiir dilini, şairin o kitabında hangi temayı daha çok vurgu-
ladığını araştırmalıdır.
Şair yayınevi ve tasarımcı ile bir arada olmalı, tasarımcının istediği bilgileri hatta tasarımla 
ilgili fikirleri varsa, bunları iletmelidir.
2.2.2. Yayınevinin Kurumsal Kimliği: Okuyucu açısından yayınevi, çoğu zaman önemli-
dir. Yayınevi piyasaya sunduğu kitapla, okuyucunun güvenini kazanmak, yayınladığı kitabın 
bir kitapçı vitrininde ya da kitap fuarlarında kolayca öne çıkabilecek, göze çarpacak nitelikler 
taşımasını ister. Bu doğrultular içerisinde yayınevleri yayıncılık etkinlikleri içinde dört işlevi 
yerine getirmektedirler. Bunlar:

---

13
SANAT & TASARIM DERGİSİ
“1. Bir yayın programı planlama, eser yazımı için yazarı görevlendirme, yayınlanacak eserin 
seçimi ve çeşitli kitap projeleri geliştirme, esere değer biçme ve eserin basımı için editörlük 
yapılması.
 2. Kitabın görsel tasarımı için grafik tasarımcısı ile işbirliği ve üretim özelliklerini belirleme 
yönetme.
 3.  Kitabın pazarlaması, reklam ve tanıtımının yapılması.
 4. Bütün bu işlemlerin yönetiminin ve kitap yayın koordinasyonunun sağlanması.
Yazılı iletişim araçlarını oluşturan öğeler, yayınevi sektörünün ürettiği ürünleri ifade eder 
ki bunlar, gazete, dergi, kitap, broşür, katalog ve benzeri iletişim ürünlerinden oluşmaktadır. 
Buna bağlı yayıncılık, belirli bazı düşüncelerin belirli hedef kitlesine ulaştırılması için, kağıt 
veya benzeri bir nesne üzerinde çoğaltılarak kitleye sunulması süreci olarak tanımlanabilir” 
(Gürcan, 1997, s.15).
Yayınevleri yönetiminde belirli kurumları oluşturmak zorundadır. Ne yazık ki, ülkemizde 
yayınevlerimizin çoğu, bünyesinde grafik tasarım birimini barındırmadığı gibi serbest grafik 
tasarımcısı ile de çoğu zaman çalışmamaktadır. Ayrıca konu ile ilgili Adam Yayınevi’nin edi-
törüyle yaptığım görüşmede, böyle bir sorunun hala kendi bünyelerinde ve genel olarak diğer 
yayınevlerinde de yaşandığı belirtilmiştir.
Yayınevlerinin işlerini yerine getirebilmeleri için bu soruna duyarlı olmaları ve yönetim şe-
malarını oluşturarak, üretim müdürlüğü içerisinde grafiker ve üretim asistanlarını bulundura-
rak gerekli çabayı ve girişimleri başlatmalarının gerekli olduğu kanısındayım.
Grafik tasarımcı yayınevi bünyesinde olabileceği gibi, serbest çalışan tasarımcılardan da ya-
rarlanılabilir. Böylece kitap tasarımında bütünlüğün doğru gidebilmesi sağlanmış olur.
Şiir kitabını veya başka bir tür kitabın tasarımını yapacak grafik tasarımcı kitabın çıkacağı 
yayınevinin kurumsal kimliğini ve imajını iyi bilmek zorundadır. Çünkü özellikle kitap kapa-
ğının ön yüzünde kitap adı, şair/yazar adı, görsel elemanlarla beraber yayınevi amblemi veya 
logosu yer almaktadır. Kitap kapağı üzerinde bulunan bu bilgiler tüketicide yayınevinin kurum-
sal imajını bırakmak amacıyla kullanılır. Kurumsal imaj tüketiciyi o yayınevine yöneltmek ve 
bağlılık sağlamak açısından önemlidir.
Kitap kapağının sırt kısmında ise yine yayınevi amblem ve logosu, kitap ve şair/yazar adı 
yerleştirilir. Bu yerleşim ile kitabın kütüphanede kolayca bulunabilmesi ve okunabilecek bir ni-
telikte tasarlanması hedeflenmektedir.
2.2.3. Tasarımın Okuyucuya Getirdiği Kolaylıklar: Her şeyden önce grafik tasarımcı oku-
yucunun şiiri zahmetsiz okuyabilmesini, şiirle baş başa kalmasını, okuyucunun kafasının karış-
mamasını sağlamalıdır.

---