Andijon davlat unversiteti tabiy fanlar fakulteti biologiya talim yo’nalishi talabasi Isroilov Xasanboyning biologik membranalar va sturukturasi va funksiyasi fanidan tayyorlagan mustaqil talim ishi

Choyni issiq suvga yoyish
Dastlab bir chashka choy damlanganda faqat eritilmagan issiq suv bo'ladi. Choy paketini issiq suvga solib, u choy zarralarini paketdan - choyning yuqori konsentratsiyasi bo'lgan joyda - choyning konsentratsiyasi pastroq bo'lgan suvga chiqara boshlaydi.
Moddalarning membrana orqali tashilishi. Biologik membranalarda ikki xil, ya’ni aktiv yoki faol va passiv trasport turlari amalga oshadi. Aktiv transport-energiya sarf etilishi bilan borib, kimyoviy yoki elektrokimyoviy potentsial gradientiga qarshi yo‘nalishda amalga oshadi. Uning energiya manbai ATF gidrolizi yoki elektronning masalan, mitoxondriyada redoks zanjir buylab tashilishidir. Passiv transport-moddaning kush quvvat orqali kimyoviy (noelektrolitlar) yoki elektrokimyoviy (ionlar) potentsil gradienti yo‘nalishdagi , ya’ni potentsial kam tomonga yo‘nalgan diffuziyadan iborat. Bundan tashkari ular mustaqil va mustaqil bo‘lmasligiga qarab quyidagilarga ajratladi: Uniport- bita moddaning mustaqil tarsporti (masalan, O2 ning xujayraga kirishi); Simport- ikki xil moddaning bir yo‘nalishidagi birgalikda tashilishi (masalan, qandlar yoki aminokislotalarning Na bilan birgalikda xujayraga kirishi); Antiport- ikki xil moddaning bog‘langan xolda qarama-qarshi yo‘nalishda membrana orqali tashilishi (masalan, ATF bilan ADF ning mitoxondriya ichki membranasi orqali qarama-qarshi yo‘nalishdagi antiporti).
Eruvchanlik — bu moddaning suvda yoki boshqa erituvchida erish xossasidir. Suvda qattiq, suyuq va gazsimon moddalar erishi mumkin. 
Suvda eruvchanligiga ko'ra barcha modular uchta guruhga bo'linadi: 1) yaxshi eriydigan, 2) kam eriydWi va 3) amalda erimaydigan moddalar. Amalda erimaydigan moddalar to'g'ridan to'g'ri erimaydigan moddalar ham deyiladi. Lekin mutlaqom erimaydigan moddalar yo'qligini ta’kidlab o'tish lozim. Agar suvga shisha tayoqcha yoki oltin,yo kumush bo'lagi botirilsa, ular suvda nihoyatda oz miqdorda bo'lsa ham, har holda eriydi. Ma’lumki, kumush yoki oltinning suvdagi eritmalari mikroblarni o'ldiradi.
Shisha, kumush, oltin — bular suvda amalda erimaydigan moddalarga (qattiq moddalar) misollardir. Shunday moddalar qatoriga kerosin, o'simlik moyi (suyuq moddalar), nodir gazlarni (gazsimon moddalar) ham kiritish mumkin. Suvda kam eriydigan
moddalarga gips, qo'rg'oshin sulfat (qattiq moddalar), dietil efir, benzol (suyuq moddalar), metan, azot, kislorod (gazsimon moddalar) misol bo'la oladi. Ko'pchilik moddalar suvda ancha yaxshi eriydi. Bunday moddalarga shakar, mis kuporosi, natriy gidroksid (qattiq moddalar), spirt, aseton (suyuq moddalar), vodorod xlorid, ammiakni (gazsimon moddalar) misol qilib ko'rsatish mumkin.
Yuqorida keltirilgan misollardan eruvchanlik avvalo moddalarning tabiatiga bog'liq, degan xulosa kelib chiqadi. Bundan tashqari, u temperatura va bosimga ham bog'liq. Erish jarayonining o'zi erigan modda zarrachalari bilan erituvchining o'zaro ta’- sirlashuvidan iborat; bu o'z-o'zidan sodir bo'ladigan jarayon