Andijon mashinasozlik instituti standartlashtirish asoslari

Bevosita baholash usuli - 
bevosita o`lchash asbobining sanash qurilmasi 
yordamida to`g`ridan to`g`ri o`lchanayotgan kattalikning qiymatini topish. Masalan, 
prujinali manometr bilan bosimni o`lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini 
topish. 
O`lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usuli - 
o`lchanayotgan kattalikni 
o`lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) usuli. Masalan tarozi 
toshi yordamida massani aniqlash. O`lchov bilan taqqoslash usulining o`zini bir nechta 
turlari mavjud: 
Ayirmali o`lchash (differentsial) usuli - 
o`lchov bilan taqqoslash usulining 
turi hisoblanib, o`lchanayotgan kattalikning va o`lchov orqali yaratilgan kattalikning 
ayirmasini (farqini) o`lchash asbobiga ta’sir qilish usuli. Misol qilib uzunlik o`lchovini 
qiyoslashda uni komparatorda na’munaviy o`lchov bilan taqqoslab o`tkaziladigan 
o`lchash. Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o`lchash, bunda 
kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma’lum, ikkinchisi esa izlanayotgan 
kattalik hisoblanadi. 
;
0
x
U
U
U



U
U
U
x



0
 

---

127 
U
x 
bilan U
0 
qanchalik yaqin bo`lsa, o`lchash natijasi ham shunchalik aniq 
bo`ladi. 
Nolga keltirish usuli -
bu ham o`lchov bilan taqqoslash usulining bir turi 
hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta’siri natijasini nolga keltirish 
lozim bo`ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko`prigi bilan to`la 
muvozanatlashtirib o`lchash. 
 
 
Almashlash usuli - 
o`lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, 
o`lchanayotgan kattalikning o`lchov orqali yaratilgan ma’lum qiymatli kattalik bilan 
o`rin almashishiga asoslangan. Misol, o`lchanadigan massa bilan tarozi toshini bir 
pallaga galma-gal qo`yib o`lchash yoki qarshiliklar magazini yordamida 
tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish: 
Bunda “
K” 
ni ikkala holatda (1,2) qo`yganda 

1
=

2
shart bajarilishi kerak. 
I
1 
= U / R
0

1 
I
2
 = U / R
k

2