Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

60 
C. Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılmasında Kusurun Rolü 
1. Kusurun Dava Şartı Olup Olmadığı Sorunu 
Eski  Medeni  Kanunun  3444  sayılı  Kanunla  değiştirilmeden  önceki  ilk  şekli 
(EMK. m. 134/II), şöyleydi: “Eğer geçimsizlik, iki taraftan birine daha ziyade kabili 
isnat ise boşanma davasını ikame hakkı ancak diğer tarafa aittir”. 
3444 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile hüküm “davacının kusuru daha ağır 
ise,  davalının  açılan  davaya  itiraz  hakkı  vardır”  şeklinde  değiştirilmiş  ve  bu 
değişiklik, 4721 Türk Medeni Kanunumuzca 166/II. maddede aynen korunmuştur. 
O  halde,  EMK  sisteminde  evlilik  birliğinin  temelinden  sarsılmasına  dayalı 
olarak  açılan  davaların  ön  şartı
238
  olarak  kabul  edilen,  “davacının  davalıdan  daha 
ziyade  kusurlu  olmaması”na  ilişkin  hükmün  Yeni  Medeni  Kanun  sisteminde 
terkedildiği, daha ziyade kusurlu eşe de dava açabilme imkânı tanındığı söylenebilir. 
Burada  dava  açabilme  hakkı  eşlerden  birinin  kusursuz  olma  şartına  bağlı 
tutulmamıştır. 
Mevcut  durumda,  evlilik  birliğinin  eşler  arasında  ortak  hayatı  çekilmez  hale 
getirecek  şekilde  temelinden  sarsılmış  olduğu  durumlarda,  dava  açmak  için  bu 
durumun mutlaka eşlerden birinin kusurundan ileri gelmiş olması gerekmediği,  yani 
her iki eş de kusursuz olabildiği gibi, davacı eşin de kusursuz olması şart değildir.
239
 
Evlilik  birliğinin  temelinden  sarsılması  sebebiyle  boşanma  davasında  eşlerin 
kusur  durumlarına  göre  şu  ihtimaller  ortaya  çıkabilir.  Eşler  boşanmaya  sebebiyet 
veren olaylarda eşit derecede kusurlu olabilecekleri gibi; eşlerden biri diğer eşe oranla 
                                                                                                                                                                     
gerektiğini, zaten kişilerin özel yaşamını ilgilendiren bir dava olan boşanma davasında, koca eşi 
ile birlikte yaşadıkları mekanda ele geçirdiği eşine ait fotoğrafları, not defterini veya mektupları 
mahkemeye  delil  olarak  verirse,  bu  delillerin  hukuka  aykırı  yollardan  elde  edilmemiş 
olduklarından  mahkemede  delil  olarak  değerlendirilmesi  gerektiği  görüşündedir.(KAZANCI 
BİLİŞİM, İÇTİHAT BANKASI). 
238
   Y  2.  HD,  24.06.1980,  E.  1980/4967,  K.  1980/5316:  “…davacının  gerçekleşen  eylemleri  ile 
davalının sabit olan eylemleri kıyaslandığında davacının kusurunun daha ağır olduğunun kabulü 
gerekir. Oysa Medeni Kanunun 134/2. maddesi gereğince kusuru fazla olan eş boşanma davası 
açamaz…”(KAZANCI BİLİŞİM, İÇTİHAT BANKASI).
 
239
   Akıntürk/Karaman, s. 266; Feyzioğlu, s. 257; Tekinay, s. 183.
 

---

61 
az  kusurlu  ya  da  ağır  kusurlu  olabilir.  Yine  eşlerden  birinin  tam  kusurlu  olması 
durumunda ise diğer eş kusursuz kabul edilecektir. 
Bu  belirlemenin  yapılması,  boşanmanın  fer’i  hükümlerinin
240
  uygulanması 
bakımından  önem  taşıyacaktır.  Yoksa  evlilik  birliğinin  temelinden  sarsılmasının 
kusura dayanmayan bir  boşanma sebebi  olduğu  kabul  edildiğinden, hâkim  boşanma 
hükmü kurarken bir kusur araştırmasına girmeyecektir.
241
 
Kimin daha fazla kusurlu olduğunu tespit için önceden bir ölçü konulmasının 
mümkün  olmadığı  Yargıtay  İçtihatı  Birleştirme  Hukuk  Genel  Kurulu’nun  içtihatın 
birleşmesine  gerek  bulunmadığı  hususunda  verdiği  03.07.1978  tarihli  5/6  sayılı 
kararında şöyle ifade edilmiştir: 
“Kusur  çoğu  kez  kişilerin  sosyal  ve  kültürel  yapılarına,  değer  yargılarına  ve 
çevrelerine göre değişen bir ölçüde soyut ve göreceli bir kavramdır. O halde önceden 
şu  ya da bu eylemin  ya  da davranışın daha ziyade kusur veya daha az kusur olarak 
kabulü  ve bu konuda kesin,  değişmez, nesnel  bir ölçü konulması  olanak dışıdır. Bu 
nedenle  TMK’nin  134.(şimdiki  166.)  maddesine  dayanılarak  açılan  boşanma 
davalarında,  taraflardan  hangisinin  tutum  ve  davranışının  daha  ziyade  kusur 
sayılacağını  saptamak  ve  değerlendirmek  hâkimin  takdir  yetkisine  aittir.  Elbette 
hâkim bu konudaki takdir yetkisini ve hakkını olayların kendi yapılarına ve oluşlarına 
özgü yönleri içinde kullanacaktır…”
242
 
Ancak  Yargıtay’ın  boşanmaya  karar  verilebilmesini,  davalının  az  da  olsa 
kusurunun  bulunmasına  bağlı  tutan  kararları  karşısında  TMK  Md.  166/1,  2’ye 
                                                           
240
   4721  sayılı  TMK’nin  maddi-manevi  tazminat  ile  yoksulluk  nafakasına  ilişkin  hükümlerinde 
Kanunkoyucunun  eşlerin  kusur  durumlarına  değişik  sonuçlar  bağlamış  olduğu  görülür.  Md. 
174’e  göre:  ”Mevcut  veya  beklenen  menfaatleri  boşanma  yüzünden  zedelenen  kusursuz  veya 
daha  az  kusurlu  taraf,  kusurlu  taraftan  uygun  bir  maddî  tazminat  isteyebilir.  Boşanmaya  sebep 
olan olaylar  yüzünden  kişilik hakkı  saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan  manevî 
tazminat  olarak  uygun  miktarda  bir  para  ödenmesini  isteyebilir.”  Md.  175’e  göre:  “Boşanma 
yüzünden  yoksulluğa  düşecek  taraf,  kusuru  daha  ağır  olmamak  koşuluyla  geçimi  için  diğer 
taraftan  malî  gücü  oranında  süresiz  olarak  nafaka  isteyebilir.  Nafaka  yükümlüsünün  kusuru 
aranmaz.”.
 
241
   Gençcan, s. 571; Akıntürk/Karaman, s. 266; Dural/Öğüz/Gümüş, s. 116; Oğuzman/Dural, s. 125.
 
242
   Akıntürk/Karaman, s. 267.
 

---

62 
dayanan  boşanma  davalarında  Kanunkoyucunun  kusur  prensibinden  ne  ölçüde 
uzaklaştığı tartışma konusu olmuştur. 
Yargıtay  Hukuk  Genel  Kurulu  bir  kararında
243
  “...  Bilindiği  gibi  genel 
boşanma  nedeniyle  ilgili  Medeni  Kanunun  134.  maddesinin  eski  ifadesinde  şiddetli 
geçimsizliğe  ilişkin  boşanma  davası,  ilke  olarak  doğrudan  kusura  dayanmıyor 
görünse de ikinci fıkrası ile dava hakkını kusuru olmayan ya da, daha az olan tarafa 
tanımak  suretiyle  kusuru  gizli  bir  unsur  haline  getirmiştir.  Nitekim  ilk  bakışta  dava 
hakkına yönelik görünse de, söz konusu 134. maddenin eski biçiminde, kusura ilişkin 
hükmün  böylesine  "katı  bir  tarzda  uygulanması  şikayetlerin  odak  noktasını  teşkil 
etmişti"  (3444  sayılı  Kanunun  Hükümet  tasarısı  4.  madde  gerekçesi).  İşte  bu  ve 
benzer  düşüncelerle  3444  sayılı  Kanun,  Medeni  Kanunun  134.  maddesini 
değiştirirken,  kusur  unsurunun  boşanmada  yarattığı  güçlüğü  önemli  ölçüde 
hafifletmiş;  kusur  yerine  evlilik  birliğinin  onarılmaz  bir  biçimde  sarsılmasına  önem 
vermiş,  özetle  kusurlu  eşe  de  dava  açma  hakkı  tanımıştır.  Ne  var  ki,  bu  değişikliği 
tamamen  kusurlu  eşin  de  dava  açabileceği  ve  yararına  boşanma  hükmü  elde 
edebileceği  biçiminde  yorumlamamak  ve  değerlendirmemek  gerekmektedir.  Çünkü 
böyle bir düşünce, kimsenin kendi eylemine ve tamamen kendi kusuruna dayanarak 
bir hak elde edemeyeceği yönündeki temel hukuk ilkesine aykırı düşer. Diğer taraftan 
gene böyle bir düşünce tek taraflı irade ile sistemimize aykırı bir boşanma olgusunu 
ortaya  çıkarır.  Boşanmayı  elde  etmek  isteyen  kişi  karşı  tarafın  hiç  bir  eylem  ve 
davranışı  söz  konusu  olmadan,  evlilik  birliğini,  devamı  beklenmeyecek  derecede 
temelinden  sarsar,  sonra  da  madem  ki  birlik  artık  sarsılmış  diyerekten  boşanma 
doğrultusunda  hüküm  kurulmasını  talep  edebilir.  Öyle  ise  Medeni  Kanunun  134. 
maddesine  göre  boşanmayı  isteyebilmek  için  tamamen  kusursuz  ya  da  az  kusurlu 
olmaya gerek olmayıp daha fazla kusurlu bulunan tarafın dahi dava hakkı bulunmakla 
beraber, boşanmaya karar verilebilmesi için davalının az da olsa kusurunun varlığı ve 
bunun  belirlenmesi  kaçınılmazdır.  Mevcut  olaylara  göre  evlilik  birliğinin,  devamı 
eşlerden  beklenmeyecek  derecede,  temelinden  sarsıldığı  kuşkusuzdur.  Ne  var  ki  bu 
sonuca  ulaşılması  tamamen  davacının  tutum  ve  davranışlardan  kaynaklanmış  olup, 
davalıya  atfı  mümkün  hiç  bir  kusur  gerçekleşmemiştir.  Bu  durumda  açıklanan 
                                                           
243
   Y HGK, 12.04.1995, 1995/2-147 E., 1995/374 K. (KAZANCI BİLİŞİM, İÇTİHAT BANKASI).
 

---