EVOLUTSIYANI ISBOTLASHDA SOLISHTIRMA ANATOMIK FAN DALILLARI
Anatomiya faqat odamning ichki tuzilishini emas, balki barcha ko'p hujayrali o'simliklar va hayvonlarning organlar sistemasini va ular tarkibiga kiruvchi organlarning ichki tuzilishini ham o'rganadi.
Makroevolutsiyani isbotlashda, ayniqsa, gomologik, anologik, rudiment organlar, shuningdek atavizm hodisasining ahamiyati benihoyat katta.
Gomologik organlar.
Bajaradigan funksiyasidan qat'iy nazar, tuzilishi va kelib chiqishi jihatidan bir-biriga o'xshash organlar gomologik organlar deb ata-ladi.
Masalan, umurtqali hayvonlarning quruqlikda, havoda, suvda tarqalgan vakillarida oldingi oyoq yurish, yer qazish. uchish, suzish vazifasini bajaradi. Lekin ularning ham-masi yelka, bilak, tirsak. kaftust, kaft va barmoq suyaklaridan iborat. Gomologik organlar o'simliklarda ham uchraydi. Chunonchi, no'xatning gajaklari, zirk va kaktus-ning tikanlari shakli o'zgargan bargdir (34-rasm).
Anologik organlar deyilganda, bajaradigan funksiyasi jihatidan o'xshash, ammo kelib chiqishi jihatdan liar xil organlar tushuniladi.
Kaktusning tikanlari barg, do'lananing tikanlari poya, atirgul va malinaning tikan-lari esa epidermis o'simtalarining o'zgarishidan hosil bo'lgan. Xuddi shuningdek boshoyoqii mollyuskalarning ko'zi bilan umurtqali hayvonlarning ko'zi ham analogik organlarga misoldir. (35-rasm). Chunki, boshoyoqii moilyuskalarda ko'z ektoderma qavatining cho'zilishidan, umurtqalilarda bosh miya yon o'simtasidan rivojlanadi.
Ayrim hollarda turli sistematik guruhlarga mansub organizmlarning ming yillar mobaynida bir xil sharoitga moslanishi tufayli ham evo-lutsion jarayon yuz beradi. Bu jarayon konvergensiya belgilarining o'xshashligi deb nomlanadi.
Konvergensiyaga misol tariqasida baliqlardan — akula, suv muhitida mezazoy erasida yashab so'ng qirilib bitgan sudralib yuruvchilardan — ixtiozavr, sutemizuvchi-lardan delfinning tashqi tuzilishi, harakatlanish organlari o'xshashligini olish mumkin. Sutemizuvchilar sinfiga kiruvchi xaltalilar va yo'ldoshlilar kenja sinf vakillari bo'lmish xaltali krot, oddiy krotning tashqi qiyofasi o'zaro o'xshashligi ham konvergensiya nati-jasidir (36-rasm).
Dostları ilə paylaş: |
