Fuad Maroroadov
Kulturologiya cffcklivli hayat va faalivvata aparan vol
institutunda, Texniki universitetində, Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti yanında Dövlət idarəetmə Akademiyası və Azərbaycanın
digər ali təhsil müəssisələrində kulturologiya ləğv edilmişdi. Şəxsi
ambisiya və ya anlaşılmazlıqla bağlı olan
belə mədəni siyasətə,
Azərbaycanın milli maraqlan baxımından, bəraət qazandırmaq olmaz.
Bu gün Azərbaycanda kulturologiyanın institutlaşdınlmasına mane
olan, ictimai və dövlət həyatında ona olan tələb nədən yaranmışdır?
Onun mahiyyətini və ölkənin modernləşdirilməsi üçün onun
möhtəşəm dəyişdirici imkanlannı anlamamaq, biganəlik, yeniliyə əks-
təsir göstərmək, bəzi məsul siyasətçi və məmurlann dəyişmək
istəməməsidir.
Əfsuslar olsun ki, bizim ayn-ayn məmurlarımız hələ də “sovet”
düşüncə
stereotiplərindən
imtina
etməyərək,
ölkənin
inkişaf
proseslərini əvvəlki kimi, real həqiqətlərdən uzaq, sovet dövrünün
monopol totalitar ruhunda qiymətləndirməyə davam edirlər. Belə
mövqe müasir dövlət
və
cəmiyyətin həyatında
dialektik
qanunauyğunluq kimi, kulturoloji idarəetmə böhranlarının qurulduğu
tənqidi təhlili inkar edir. O, millətin tərəqqipərvər inkişafında mühüm
rol oynayan, sosial-mədəni inkişafin obyektiv böhran hadisələrini
izləməyə mane olur. Buna görə də, vətənpərvər ziyalıların sosial -
mədəni inkişaf proseslərinin tənqidi elmi təhlili respublikada ictimai
tərəqqinin əldə edilməsi və çatışmamazlıqlann sosial terapiyasına
istiqamətlənmiş
fəaliyyəti düşmənçiliklə qarşılanır. Belə mədəni
siyasət üçün məsuliyyəti kim daşıyır? Yəqin ki, Azərbaycanın milli
maraqlan və sağlam düşüncə tələb edir ki, respublikanın apancı
ekspert-kulturoloqlannm iştirakı ilə bu məsələyə bir də baxılsın.
Azərbaycan xalqının
davamlı milli-mədəni inkişafı mənafeyinə
uyğun olaraq, kulturologiyanın inkişafına dövlət yardımını tezliklə
təmin etmək və Azərbaycanda onun
tədris fənni və elm kimi
institutlaşdınlmasım
təmin etmək vacibdir .
Həyatın özünün
dialektikası bizdən, hər şeydən əvvəl ziyalılardan, həmçinin siyasətçi
və məmurlardan insan, sosial, dövlət inkİşafi öproseslərinin
təkmilləşdirilməsini tələb edir. Sosisal-mədəni inkişafin mürəkkəb
proseslərinin elmi təminatı kulturoloq-alimlər qarşısında ciddi tələblər
qoyur. Tədqiqatçı-kulturoloqlar nəinki cəmiyyət qarşısında problemlər
qoymalı, həm də onların həllinin
düzgün yollarını və effektiv
378
Fuad Manunadov
Kulturologiya effcktivli havat уд faalivvata
aparan vol
texnologiyalarım, obyektiv ziddiyyətlərin həllinə yeni yanaşmaları,
tərəqqinin əldə edilməsi və
böhran
hadisələrinin aradan
qaldırılmasına yardım edən, daxili və xarici siyasəti, iqtisadiyyat və
insan münasibətlərini sağlamlaşdıran yeni yanaşmalar tapmalıdır. O,
elmi tədqiqatın yeniliyinin yalnız yeni faktlann aşkar edilməsindən
ibarət deyil, həm də, hər şeydən əvvəl, mədəniyyətin və onun insan
inkişafındakı, düzgün siyasətin formalaşdınlmasındakı və düzgün
idarəetmədəki tərəqqipərvərliyini görüb elmi əsaslandırmaqdan çıxış
etməlidir.
Buna görə də mədəniyyətin tarix və nəzəriyyəsinin tədqiqi məkan,
zaman, komparativ, struktur, keyfiyyət və kəmiyyət təhlilini həyata
keçirib, tədqiqatda tarixi, dialektik və məntiqi prinsiplərə dəqiq istinad
edib, tədqiqatın mövzusu üzrə
bütün əsər və anlayışların
məzmununun tənqidi təhlilini keçirməyi tələb edir. Elmi müddəa və
kulturoloji tezislər konkret faktlar və onların düzgün şərhi ilə təsdiq
edilməli, mədəniyyətin inkişafında bu və ya digər şəxsiyyətlərin,
hadisələrin rolunun düzgün qiymətləndirilib aşkarlanması ilə
təsdiqlənməlidir. Mədəniyyət yalnız qazanılmış keyfiyyətlər kimi
deyil, həm də müəyyən sosial mühitdə aşkar edilmiş genetik yaddaş -
valideynlərin “genetik yaddaşından” (bəlkə də şüuraltı səviyyədə)
ötürülmüş potensial qabiliyyətlər kimi təhlil edilməlidir. Kulturoloji
tədqiqatlar mədəniyyətin idraki, dəyişdirici, normativ-tənzimləyici,
maarifçi, dünyagörüş, aksioloji, humanist, ideoloji, istehsalat-praktiki,
idarəetmə, proqnostik və digər
funksiyalarının konkret sistemli
təhlilinin keçirilməsini tələb edir. Mədəniyyətin gələcək inkişafinı
proqnozlaşdırmağa imkan verən qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olma
yollarını, siyasi və idarəetmə texnologiyalarının hazırlanmasına imkan
verən tarixi(arxiv) və sosiolojif respondentlərin sorğusu) tədqiqatlann
aparılması mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Kulturologiya və ölkənin mədəni sitasətində azərbaycan dilində
“əqli mədəniyyət”-lə “mənəvi mədənityyəf’-in birliyindən ibarət olan
“ruhi mədəniyyət” termininin işlənməsi effektiv idarəetmə üçün
mühüm əhəmiyyət daşıyır. Belə yanaşma “mənəvi mədəniyyət”
terminini nəinki düzgün anlamağa, eləcə də effektiv sosial-mədəni
siyasət, xalqın davamlı mənəvi inkişafının, ölkənin iqtisadi və sosial
rifahının tərəqqisi, şəxsiyyətin düzgün inkişafını təmin edilməsində
379