Apriori sözü haradan gəlir?

APRİORİ [alm.=fr.=ing. A priori; lat. A priori - əvvəldən, əvvəlcədən olan; osm. tr. kabli] – Təcrübədən asılı olmayan, amma təcrübəylə canlandırılabilən, şüuruna varıla bilən bilik. Apriori bilik təcrübəsindən kənarda qalan biliyin doğru qəbul edilməsidir. Hər cürə təcrübədən əvvəl, yalnız ağıla əsaslanaraq qəbul olunan, əvvəlcədən mənimsənilən, qanunlardan çıxarılan sırf teorik anlamda qəbul edilə bilən. İdealist fəlsəfədə termin, aposterioridən fərqli olaraq təcrübədən əvvəl və təcrübədən asılı olmadan əldə edilən və başlanğıc şüura xas biliyi ifadə edir.
Apriori sözü haradan gəlir?
"A priori" sözünün Latın mənşəli olduğunu öyrənmək sizi təəccübləndirməyəcək. Orada "a priori" sözün əsl mənasında "əvvəlkindən" deməkdir. Və dilimizdə bu mənanı ifadə etmək üçün istifadə edirik - hər kəsə məlum olan və heç bir sübut tələb etməyən bir şey. Məsələn, a priori həftənin 7 günü var. Bununla mübahisə etmək çətindir və əlbəttə sınamağa dəyməz.
A priori - əvvəlcədən həqiqətlərin biliklərinə güvənmədən, yoxlamadan, sübut etmədən (əvvəlcədən bilinən kimi) həqiqətdir.
Ancaq terminin özünün fəlsəfi kökləri var. Aristotelin özü sayəsində meydana gəldiyinə inanılır. Bu Yunan müdriki çıxışlarında tez -tez "apriori" sözünü işlədirdi. Və sözün kütləvi istifadəsi İmanuel Kanta aid edilməlidir. İnanırdı ki, bütün insanların öz dünyaya baxışları və fitri apriori bilikləri var.
APOSTERİORİ [lat. a posteriori] aprioridən fərqli olaraq, təcrübədən alınmış biliyi ifadə edən termin. ―Sonradan gələn‖ mənasındakı latın dilindən keçmə fəlsəfi anlayış. Tez-tez ―sonradan gələn‖ məlumat mənasında istifadə edilər və təcrübə, hisslərlə əldə edilən məlumatı ifadə edər. Klassik alman filosofu Kantdan sonra məlumat fəlsəfəsindəki təməl anlayışlardan birini meydana gətirır