Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 

129 

 

9 

6928 var. Graecum 

30.04 

106 sm 

4 

43 sm 

3 

10 

6930 var. Milturum 

30.04 

122 sm 

5 

45 sm 

3 

11 

6931 var. Milturum 

12.05 

123 sm 

5 

50 sm 

4 

12 

6932 var. Milturum 

13.05 

120 sm 

5 

53 sm 

4 

13 

7246  var. Graecum 

03.05 

94 sm 

4 

36 sm 

4 

14 

7247  var. Milturum 

10.05 

110 sm 

5 

45 sm 

4 

15 

7248  var. Milturum 

08.05 

119 sm 

4 

46 sm 

4 

16 

7249  var. Milturum 

30.04 

87 sm 

4 

31 sm 

3 

17 

7250  var. Milturum 

02.05 

80 sm 

4 

30 sm 

5 

18 

7252  var. Milturum 

23.04 

105 sm 

4 

35 sm 

3 

19 

7253  var. Milturum 

21.04 

112 sm 

4 

40 sm 

4 

20 

7254 var. Erythrospermum 

10.05 

129 sm 

5 

45 sm 

2 

21 

7255 var. Erythrospermum 

10.05 

131 sm 

5 

49 sm 

3 

22 

7256 var. Erythrospermum 

09.05 

140 sm 

5 

52 sm 

4 

23 

7319 var. Meridionale 

07.05 

104 sm 

4 

37 sm 

5 

24 

7320 var. Meridionale 

07.05 

110 sm 

5 

45 sm 

3 

25 

7321 var. Barbarossa 

24.04 

90 sm 

4 

36 sm 

4 

26 

7323 var. Barbarossa 

05.05 

133 sm 

5 

49 sm 

5 

27 

8738 var. Velutinum 

30.04 

107 sm 

4 

37 sm 

3 

28 

9526 var. Erythrospermum 

11.05 

151 sm 

5 

53 sm 

3 

29 

9528 var. Erythrospermum 

11.05 

162 sm 

5 

54 sm 

5 

30 

Ləyaqətli 80 

03.05 

103 sm 

4 

43 sm 

4-5 

 

 

Cədvəl  1-dən  göründüyü  kimi,  buğda  sortnümunələrində  müxtəlif  vaxtlarda 

çiçəkləmə fərqli vaxtlarda müşahidə edilmişdir.  Ləyaqətli  80  sortunda  bitkinin 

hündürlüyü 103 sm olduğu halda, 80 sm (7250  var. milturum) və 162 sm (9528 var. 

erythrospermum)    hündürlükdə  bitkilərə  də  rast  gəlinmişdir.  Buğumaralarının  sayı  4 

və  5  intervalında  dəyişilir.  Buğumarasının  uzunluğu  yerli  sortlarda  40-45  sm 

intervalında dəyişilir, bəzi nümnələrdə isə 30 sm və 55 sm intervalında tərəddüd edir.  

Məhsuldar  gövdələrin  sayı  Ləyaqətli  80  sortunda  4-5  ədəd  olduğu  halda,  bəzi 

nümünələrdə 2 və bəzilərində 5-6 ədəd olmuşdur. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Cədvəl 2 

Buğda nümunələrinin kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri 

 

S/S 

 

Nümunələrin adı 

Sünbülün 

uzunluğu, 

(sm) 

Sünbülcüklə

rin sayı, 

(ədəd) 

1000 

toxumun 

kütləsi, (qr) 

Xlorofilin 

miqdarı 

1 

6167 var. Lutescenc 

12 sm 

22 

44 qr 

45.4 

2 

6264 var. Lutescenc 

12 sm 

22 

39.4 qr 

55.4 

3 

6278 var. Lutescenc 

10 sm 

20 

45.8 qr 

53.5 

4 

6279 var. Ferrugenium 

11 sm 

20 

39.4 qr 

47.7 

5 

6280 var. Lutescens 

11 sm 

18 

41 qr 

53.4 

6 

6290 var. Erythrospermum 

16 sm 

18 

52.4 qr 

52.8 

7 

6300 var. Graecum 

10 sm 

16 

33.8 qr 

42.3 

8 

6927 var. Graecum 

12 sm 

18 

39.2 qr 

52 

9 

6928 var. Graecum 

13 sm 

18 

43.2 qr 

49.1 

10 

6930 var. Milturum 

13 sm 

22 

40.4 qr 

50.9 

11 

6931 var. Milturum 

11 sm 

20 

32.6 qr 

49.1 

---

 

130 

 

12 

6932 var. Milturum 

16 sm 

22 

39.6 qr 

48.7 

13 

7246  var. Graecum 

11 sm 

18 

41.2 qr 

43.9 

14 

7247  var. Milturum 

10 sm 

18 

38.4 qr 

46 

15 

7248  var. Milturum 

13 sm 

22 

45.8 qr 

52.8 

16 

7249  var. Milturum 

10 sm 

20 

41.6 qr 

40.5 

17 

7250  var. Milturum 

10 sm 

20 

48.2 qr 

37.5 

18 

7252  var. Milturum 

10 sm 

16 

46.6 qr 

26.2 

19 

7253  var. Milturum 

11 sm 

18 

48.6 qr 

28.4 

20 

7254 var. Erythrospermum 

13 sm 

18 

37 qr 

31.1 

21 

7255 var. Erythrospermum 

12 sm 

18 

38.6 qr 

33.4 

22 

7256 var. Erythrospermum 

18 sm 

20 

37.2 qr 

41.5 

23 

7319 var. Meridionale 

11 sm 

20 

40.4 qr 

48.4 

24 

7320 var. Meridionale 

13 sm 

22 

39.2 qr 

54.3 

25 

7321 var. Barbarossa 

12 sm 

18 

42.2 qr 

38.1 

26 

7323 var. Barbarossa 

12 sm 

16 

36 qr 

65.1 

27 

8738 var. Velutinum 

10 sm 

20 

41.4 qr 

51.3 

28 

9526 var. Erythrospermum 

16 sm 

22 

35.2 qr 

50.9 

29 

9528 var. Erythrospermum 

16 sm 

20 

31.2 qr 

53 

30 

Ləyaqətli 80 

14 sm 

20 

40.6 qr 

57.5 

 

Cədvəl  2-dən  göründüyü  kimi,  Ləyaqətli  80  sortunda  sünbülün  uzunluğu  14 

sm-dir. Digər nümunələrdə isə 10 sm və 18 sm arasında dəyişir. Sünbülcük sayı yerli 

sortdakına yaxındır, 16 və 22 arasında dəyişir. 1000 toxumun (dənin) kütləsi 31.2 q- 

la  52.4  q  arasında  dəyişir.  Ləyaqətli  80  sortunda  40.6  q-dır.  Xlorofilin  miqdarı  da 

tədqiq olunmuşdur, Ləyaqətli 80 sortunda 57.5-dir.   

 

Beləliklə,  aparılan  tədqiqat  nəticəsində  biomorfoloji  parametrləri  yerli 

sortlardan yüksək olan genotiplər aşkar olunmuş və onlardan həm seleksiyada yüksək 

məhsuldar yeni sortların yaradılması, həm də birbaşa təsərrüfatlarda istifadə olunması 

nəzərdə tutulur.  Nümunələr üzərində tədqiqat işləri davam etdirilir. 

 

ƏDƏBİYYAT 

 

1.

 

Əliyev C.Ə., Əkpərov Z.İ., Məmmədov A.T. Bioloji müxtəliflik. Bakı: Elm, 2008, 

232 s. 

2.

 

Əbdürəhimov  H.Y.,  Əliyev  İ.C.  Azərbaycanda  becərilən  buğda  və  arpa  sortları, 

tövsiyələr. Bakı, 1978, s.3-4. 

3.

 

Qurbanov  F.H.  Kənd  təsərrüfatı  bitkilərinin  seleksiya  və  toxumçuluğu.  Bakı, 

2011, s.45-67.  

4.

 

Mustafayev  İ.D.  Azərbaycanda  buğda  bitkisinin  seleksiyası.  Bakı:  Azərbaycan 

SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı, 1958, 108 s. 

5.

 

Hüseynova  İ.M.,  Rüstəmova  S.M.,  Məmmədov  Ə.Ç.,  Əliyev  C.Ə.  Triticum  L.  

buğda  genotiplərində  quraqlıqla  əlaqəli  RAPD  markerlər.  AMEA  məruzələri. 

Bakı: Elm, 2010, №1, s.104-110. 

 

---