Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 

148 

 

genotiplərinin  adaptiv  qiymətləndirilməsi  //АМЕА-nın  Xəbərləri  (bio.  və  tibb 

elmləri), 2015, cild 70, № 2, s. 146-151 

3.

 

Musayеv  Ə.C.,  Hüsеynоv  H.S.,  Məmmədоv  Z.A.  Dənli  taхıl  bitkilərinin 

sеlеksiyası  sahəsində  tədqiqat  işlərinə  dair  tarla  təcrübələrinin  mеtоdikası.  Bakı, 

2008, 88 s.  

 

ПОКАЗАТЕЛИ УРОЖАЙНОСТИ И КАЧЕСТВА ЗЕРНА ПШЕНИЦ 

ТВЕРДОЙ И МЯГКОЙ В ОРОШАЕМЫХ УСЛОВИЯХ НИЗМЕННОГО 

КАРАБАХА 

 

Х.Н.РУСТАМОВ, М.Г.АХМЕДОВ, Г.М.ГАСАНОВА, Е.Р.ИБРАГИМОВ, 

В.Ф.ИБАДОВ, А.Дж.МУСАЕВ 

НИИ Земледелия Az1098, Совхоз №2, пос. Пиршаги, г. Баку 

 

В  орошаемых  условиях  Тертерской  ЗОС  Аз.  НИИЗ  изучены 

агробиологические признаки и показатели качества зерна у 61 сортообразцов 

твердой и мягкой пшеницы. Из-за оптимального орошения и климатических 

условий  (мягкая  зима,  низкая  температура  и  обильные  осадки  весной) 

наблюдалась потенциальные ростовые показатели и эпифитотия ржавчинных 

болезней.  Установлено,  что  из-за  высокой  температуры  у  генотипов  период 

молочно-восковой  спелости  резко  сократилась.  Несмотря  на  экстремальные 

условия, были выделены сортообразцы с высокой урожайностью и качеством 

зерна.  Выявлено,  что  метеорологические  условия  меньше  влияли  на 

хлебопекарные качества, но при  этом количество клейковины и белка резко 

снизилась.  Новые  сорта  пшеницы  твердой  Зангезур  и  пшеницы  мягкой 

Аскеран для районирования были переданы в ГСИ.  

 

THE YIELD AND QUALITY OF GRAIN OF DURUM AND BREAD 

WHEATS IN THE IRRIGATED CONDITIONS OF THE KARABAKH 

LOWLAND 

 

Kh.N.Rustamov, M.G.Ahmadov, G.M.Hasanova, E.R.Ibrahimov,V.F.Ibadov, 

A.J.Musayev  

Research Institute of Crop Husbandry Az1098, Sovkhoz 2, Pirshagi settlement, Baku 

 

In  irrigated  conditions  of  Tartar  RES  Research  of  Institute  of  Crop  Husbandry 

were  studied  agrobiological  characteristics  and  quality  indicators  of  grain  of  61 

accessions of durum and bread wheat. Because of the optimal irrigation and climatic 

parameters  (soft  winter,  low  temperatures  and  abundant  rainfall  in  the  spring)  was 

observed  epiphytoty  of  rust  disease  and  potential  growth  parameters.  It  was  found, 

that  the  because  of  the  high  temperature  at  the  genotypes  milk-wax  maturity  period 

sharply  shortened.  Despite  the  extreme  conditions,  were  identified  accessions  with 

high  yield and  grain quality.  It was revealed, that  the meteorological  conditions  less 

---

 

149 

 

effect on baking quality, but the quantity of gluten and protein dropped sharply. New 

varieties  of  durum  wheat  Zangezur  and  breadwheat  Askeran  were  transferred  to  the 

State grain testing. 

 

 

UOT 633.19:631. 523:575 (479.242) 

 

HİBRİD MƏNŞƏLİ YENİ KOMPAKT BUĞDALARIN (T.compactum 

Host.) AQROBİOLOJİ GÖSTƏRİCİLƏRİ 

 

X.N.RÜSTƏMOV

1, 2

 

1

AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu,  AZ1106, Azadlıq pr., 155, Bakı, Azərbaycan 

2

Əkinçilik Elmi Tədqiqat İnstitutu, Az1098, Sovxoz 2, Pirşağı qəs., Bakı ş. 

[e-mail] 

 

Məqalə  Tərtər  BTS-də  süni  hibridləşdirmə  nəticəsində  yaradılmış  seleksiya 

materiallarından  toplanılmış  kompaktoidlərdən  seçilmiş  T.compactum  Host. 

nümunələrinin  tədqiqinə  həsr  olunmuşdur.  İlkin–banis  8  kompaktoid  hibriddən 

müxtəlif  təsnifat  qruplarına  (T.cоmpactum  Hоst.  subconvar.rigidicompactum; 

subconvar.roshanum;  convar.compactum)  daxil  olan  20  növmüxtəlifliyinə  aid  70 

kompakt buğda nümunəsi seçilmişdir. Onların arasında təyinedicilərdə göstərilməyən 

yeni  növmüxtəliflikləri  də  tapılmışdır.  Seçilmiş  nümunələr  sünbülün  forması,  rəngi, 

həyat  tərzi,  sünbülləmə  müddəti,  boy,  sarı  pasa  davamlılığa  və  məhsuldarlığa  görə 

fərqlənirlər. Tədqiq edilmiş nümunələrin toxumları artırılaraq Milli Genbanka təhvil 

verilmişdir. 

 

Açar  sözlər:  kompakt  buğda,  T.compactum,  subconvar.  rigidicompactum, 

convar. inflatum, subconvar. roshanum, convar. compactum, inflyat sünbül 

Ключевые  слова:  пшеница  компактум,  T.compactum,  subconvar. 

rigidicompactum,  convar.  inflatum,  subconvar.  roshanum,  convar.  compactum, 

инфлятный колос 

Key  words:  compact  wheat,  T.compactum,  subconvar.  rigidicompactum, 

convar. inflatum,  subconvar. roshanum,  convar. compactum, inflatum ear 

 

Aqrofitosenozlardan sistemsiz və səmərəsiz istifadə, otlaq və biçənəklərə düşən 

təzyiqin  son  onilliklərdə  dəfələrlə  artması  və  qlobal  istiləşmə  prosesləri  ayrı-ayrı 

biogeosenozlarda  və  bütövlükdə  biosferdə  kəskin  dəyişkənliklərlə  nəticələnmişdir. 

Uzaq  və  yaxın  keçmişdə  böyük  areala  malik  olmuş,  hazırda  adalar  şəklində,  nəsli 

kəsilmək  təhlükəsi  altında  olan,  çoxmüxtəlif  morfobioloji  və  aqronomik  əlamətlərə 

malik  nadir  buğda  növləri  bu  istiqamətdə  böyük  potensiala  malikdir.  Ona  görə  də 

tetra-  və  heksaploid  nadir  buğda  növlərinin  gen  potensialının,  növdaxili 

polimorfizminin  müxtəlif  səviyyələrdə  (molekulyar  genetik–biogeosenoz)  və 

metodlarla  öyrənilməsinin  əsasında  ilkin  seleksiya  materialı,  genetik  mənbə  və 

donorların yaradılması perspektivdir [2; 3; 9]. 

---