Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2 Növdaxili və növlərarası hibridləşdirmədən seçilmiş kompakt buğdaların növmütəlifliyi tərkibi, Qobustan, 2015
- Cədvəl 3 Yüksək məhsuldar kompaktum nümunələrinin aqrobioloji göstəriciləri, Qobustan, 2015 Növmüxtəlifliyi
- Məhsuldarlıq, q/m 2
152
Təcrübələrin qoyulması, fenoloji müşahidələrin aparılması, xəstəliklərə davamlılığın qiymətləndirilməsi müvafiq metodikalara [1; 7; 8], botaniki növ və növmüxtəlifliklərinin təyinatı ÜRBİ (VİR) təyinedicisinə əsasən aparılmışdır [5; 6]. Kompaktum nümunələrində inkişaf tipi–həyat tərzi yazda, kollanma fazasının sonunda kollanma formasına əsasən müəyyən edilmişdir [3; 10]. Cari ildə Dağlıq Şirvan şəraitində qış fəsli mülayim keçmiş, yazın uzunmüddətli olması, havanın temperaturunın orta çoxillik normadan aşağı olması və yağıntıların miqdarının nisbətən çox olması müşahidə edilmişdir. Mayın sonlarında isə güclü torpaq quraqlığı ilə müşayət olunan yüksək hərarət başladığından burada göbələk xəstəliklərinin epifitotiyası müşahidə olunmamışdır. İqlim şəraiti ilə bağlı olaraq öyrənilən sortnümunələrdə potensial yüksək boy göstəriciləri və sünbülləmə müddətinin ötən illərə nisbətən 4-10 gün gecişməsi qeyd edilmişdir. Qeyd etdiyimiz kimi, Tərtər BTS-dən toplanılmış materiallardan seçilmiş 8 kompaktoid hibriddən növbəti illərdə, uyğun olaraq, 20, 54 və 70 nümunə seçilmişdir, 22 nümunədə iki növmüxtəlifliyi (qılçıqsız-qılçıqlı, ağ-qırmızı sünbüllü, ağ-qara qılçıqlı, ağ-qırmızı dənli və s.) təyin edilmişdir. Seçilmiş nümunələr 2013- 2015-ci illərdə 1 m 2 sahədə səpilərək öyrənilmiş, toxumları artırılaraq Milli Genbanka təhvil verilmişdir (Cədvəl 1, 2). Cədvəl 2 Növdaxili və növlərarası hibridləşdirmədən seçilmiş kompakt buğdaların növmütəlifliyi tərkibi, Qobustan, 2015 Növmüxtəlifliyi Say Səciyyəvi əlamətləri T.cоmpactum Hоst. subconvar.rigidicompactum – 38 nümunə v.karsiense 8 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz, dəni ağ
3 Qılçıqlı, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz, qılçığı, dəni ağ
8 Qılçıqlı, sünbülcük pulcuğu qırmızı, tükcüksüz, qılçığı qara, dəni ağ
4 Qılçıqlı, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz, qılçığı ağ, dəni qırmızı
9 Qılçıqlı, sünbülcük pulc. qırmızı, tükcüksüz, qılçığı qırm., dəni ağ
6 Qılçıqlı, sünbülcük pulc. qırmızı, tükcüksüz, qılçığı qara, dəni ağ
1 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu şişkin, ağ, tükcüksüz, dəni ağ
2 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu şişkin, qırmızı, tükcüksüz, dəni ağ
4 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu şişkin, ağ, tükcüksüz, dəni qırmızı
5 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu şişkin, qırmızı, tükcüksüz, dəni qırmızı
5 Qılçıqsız, sünbülçük pulcuğu ağ, tükcüksüz, dəni ağ
11 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu qırmızı, tükcüksüz, dəni ağ
7 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz və dəni qırmızı
4 Qılçıqsız, sünbülcük pulcuğu qırmızı, tükcüksüz, dəni qırmızı
2 Qılçıqsız, sünb. pulc. qırm., tükcüklü, qılçıqv. çıxıntı qara, dəni qırm.
3 Qılçıqlı, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz, qılçığı və dəni ağ
3 Qılçıqlı, sünbülcük pulcuğu ağ, tükcüksüz, qılçığı və dəni qırmızı
var.nova) 3 Qılçıqlı, sünbül. pulcuğu zərif, qırmızı, tükcüklü, qılçığı qırmızı, dəni ağ v.echinoides (var.nova) 5 Qılçıqlı, sünbül. pulcuğu zərif, qırmızı, tükcüklü, qılçığı və dəni qırmızı Tədqiq olunan nümunələrdə sünbül və əlamətləri, həyat tərzi, sünbülləmə müddəti, boy, sarı pasa davamlılığa və məhsuldarlığa görə polimorfizm müşahidə
153
edilmişdir. T.compactum nümunələri həyat tərzinə görə fərqli olmuşlar. Nümunələrin təqribən yarısı (48,6%) payızlıq (9 ball) həyat tərzinə malikdir, 23 nümunə isə əsl payızlıqdır (kollanma fazasında yabanı buğdalar kimi tam yerə sərilmiş olur – ball 9+). Nümunələrin 35,7%-i payızlıq-yazlıq, 8,6%-i yarımpayızlıq, 7,1%-i yazlıq- payızlıq olmuşdur. Əsl yazlıq genotiplərə rast gəlinməmişdir. Müqayisə üçün, Naxçıvan MR ərazisindən toplanılmış T.compactum nümunələrin də təqribən yarısı payızlıq 39,8%-i payızlıq-yazlıq həyat tərzinə malik olmuşdur [3]. Son 2014-2015-ci illərdə Gobustanda göbələk xəstəliklərinin epifitotiyası müşahidə edilməmişdir. Buna baxmayaraq, T.spelta, T.compactum və yumşaq buğdanın Asiya növaltısına aid nümunələrin sarı pasla müxtəlif dərəcədə (MR-70S) siyarətlənməsi qeyd olunmuşdur. Ekspedisiya nəticəsində Naxçıvan MR ərazisindən toplanılmış spontan T.compactum nümunələrinə nisbətən hibrid mənşəlilərdə immun (R) və orta davamlı (MR) nümunələrin sayı çox olmuşdur. Bunu onların valideyin formalarının son illərdə yaradılmış, o cümlədən Beynəlxalq təşkilatlatdan alınmış müasir, yüksək davamlı yumşaq və bərk buğdaların olması ilə izah etmək olar. Qeyd etdiyimiz kimi, cari ildə sünbülləmə fazasının ötən illərə nisbətən 4-10 gün gecişməsi müşahidə edilmişdir. Bölgədə rayonlaşdırılmış Qobustan yumşaq buğda sortundan tez (24 may) sünbülləyən T.compactum genotiplərinə rast gəlinməmişdir. Nümunələrin təqribən yarısı (48,6%) nisbətən tez (26-27 may), 18,6%-i gec (01-04 iyun) sünbülləmişdir. Sünbülləmə fazasında yüksək hava hərarəti və torpaq quraqlığı – depresiya səbəbindən kompaktum buğdaların əksəriyyətində sünbülaltı buğumarasının uzunluğunun ötən illərə nisbətən qısalması müşahidə olunmuşdur. Öyrənilmiş kompaktum nümunələrində minimal boy 70,0 sm, maksimum 127,0 sm, orta göstərici 104,3 sm olmuşdur (Cədvəl 3). Qeyd etmək lazımdır ki, cari ildə Naxçıvan MR-ə aid ekspedisiya materiallarında minimal boy 75,0 sm, maksimum 127,0 sm, orta göstərici 99,7 sm olmuşdur.
9+
27.V R 112,0 472,0 v.pseudorubrum 7 27.V MR 123,0
400,0 v.erinaceum 9 26.V R 108,0
451,0 v.roshanum, rufinflatum 9+
26.V R 123,0 417,0 v.karsiense 9+
27.V R 112,0 462,0 v.creticum 7 27.V MR 120,0
418,0 v.rufulum, creticum 7 27.V MR 118,0
423,0 v.rufulinflatum, roshanum 7 28.V MS 108,0
429,0 v.roshanum, rufinflatum 7 28.V 40S 113,0
460,0 v.echinoideum (convar.compactum) 7 27.V
S 113,0
401,0 Qobustan (Standart) 5 24.05
R 98,0
216,0 T.compactum nümunələri vahid sahədən məhsuldarlığa görə də fərqlənmişlər. Minimum məhsuldarlıq 61,0 q/m 2 , maksimum 472,0 q/m 2 , məhsuldarlığın orta Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|