Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- СОДЕРЖАНИЕ АЗОТА И ЗОЛЬНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ В ЕСТЕСТВЕННЫХ ФИТОЦЕНОЗАХ АЛЛЮВИАЛЬНО-ГИДРОМОРФНЫХ ПОЧВАХ АЗЕРБАЙДЖАНА
- В.Г.Гасанов
Məlumdur ki, çəmən-ot bitkiləri ilə müqayisədə ağac bitkilərinin meşə döşənəyində azotun və kül elementlərinin miqdarı nisbətən azalır [2; 7; 9]. Analiz nəticələri göstərir ki, allüvial-çəmən-meşə torpaqlarının palıd və vələs ağaclarının meşə döşənəyində kül elementlərinin miqdarı 2,9-3,2 % təşkil etdiyi halda, qarağac və qovaq ağaclarının meşə döşənəyində onun miqdarı 4,1-5,0 %-ə qədər artır (cədvəl 2). Bitkilərin fitokütləsi ilə azotun və kül elementlərinin faiz miqdarının hesablanması əsasında bitkilərin yerüstü və kök hissəsindən 1 ha torpağa daxil olan qida elementlərinin miqdarı hesablanmışdır (cədvəl 3). Təqdim olunan materialdan göründüyü kimi, torpağa daxil olan azotun və kül elementlərinin maksimum miqdarı əsasən bitkilərin kök hissəsində toplanmışdır. Belə ki, çəmən-bataqlıq bitkilərinin yerüstü kütləsində azotun miqdarı 72,0-92,2 kq/ha, kök hissəsində isə 247,1-262,9 kq/ha təşkil edir. Çəmən-ot bitkisində fitokütlənin azalması ilə əlaqədar olaraq, torpağa daxil olan azotun miqdarı yerüstü hissədə 33,1- 50,8 kq/ha, kök kütləsində isə 164,6-184,0 kq/ha arasında dəyişir. Kür çayı subasarı torpaqlarına nisbətən Qanıx-Əyriçay vadisinin torpaqlarında azotun xeyli çox toplanması nəzərə çarpır. Bitkilərin kök hissəsindən torpağa daxil olan kül elementlərindən Si (291,6- 334,2 kq/ha) miqdarı daha çoxdur. Sonrakı yerləri Ca (179,6-265,8 kq/ha), K (83,5- 118,4 kq/ha) və Mg (73,6-98,2 kq/ha) tutur. Çəmən-bataqlıq bitkilərin yerüstü kütlıəsi ilə müqayisədə kök hissəsində Al (80,1-103 kq/ha) və Fe (53,9-78,6 kq/ha) elementlərinin də xeyli toplanması müşahidə olunur. Çəmən-ot bitki-lərinin istər yerüstü və istərsədə kök hissəsinin kül tərkibində Al, Fe, Mn element-ləri nisbətən az toplanır. Qanıx-Əyriçay vadisində yayılmış bitkilərin kök hissəsində P (25,6-48,5 kq/ha) və Kür çayının subasarında isə Na (29,5-39,3 kq/ha) və S-un (30,5-41,8 kq/ha) miqdarı nisbətən artır. Ədəbiyyat mənbələrinin araşdırılması və tədqiqat nəticələrinin müqayisəli təhlili göstərir ki, çəmən-ot bitkilərinin yerüstü kütləsinə nisbətən ağac bitkilərinin meşə döşənəyi ilə torpağa daxil olan azotun və kül elementlərinin miqdarı 1,5-2,0 dəfə azalır. Palıd və vələs ağaclarının meşə döşənəyində azotun miqdarı 15,7-18,4 kq/ha, Si 14,8-20,4 kq/ha və Ca 15,4-19,1 kq/ha təşkil edir. Qovaq ağacının meşə döşənəyində onların miqdarı xeyli artır.
1. Həsənov V.H.. Azərbaycanın allüvial-hidromorf torpaqlarında ot və meşə bitkilərinin biokütləsi və üzvi maddənin toplanmasında rolu.// AMEA Torpaqşünaslıq və Aqrokimya əsər. Toplusu. XVII cild, Bakı, “Elm”, 2007, s.438-444 2. Базилевич Н.И. Особенности круговорота зольных элементов и азота в некоторых почвенно-растительных зонах СССР. // Почвоведение, 1955,№ 4,с.1-32
531
3. Быкова Л.Н., Зырин Н.Г. Содержание азота и зольных элементов в луговой растительности поймы реки Клязмы. // Пойменные почвы Русской равнины, вып. II, Изд. МГУ, 1963, с. 77-101 4. Гасанова А.Ф., Джафаров А.Б. Экологическая оценка пастбищных земель сухих субтропиков Азербайджана. Баку, 2014, 63 с. 5. Гурова Т.А., Березина В.Ю. Сравнительный анализ лаборатор-ных методов диагностики устойчивости пшеницы к засолению // Сибирский Вестник Сельскохозяйственной Науки, 2009, №3 c.105-111. 6. Добровольский Г.В. Почвы речных пойм центра Русской равнины. Изд. МГУ, М., 1968, 295 с. 7. Джафаров Б.А. Изменение зольного состава листьев бука и граба в зависимости от высоты произрастания – ДАН Азерб. 1960, №4, c 18-25 8. Джафарова Т.С. Миграция химических элементов на разных стадиях развития горно-луговых почв Южного склона Муровдагского хребта.. Автореф. канн. дисс. Баку, 1975, 26 c 9. Ковда В.А. Основы учения о почвах. Кн. 2 М., Наука, 1973, 467 с. 10. Мхитарова Т.Я., Джафарова Т.С. Зольный состав характерных пред- ставителей естественного и культурного ценозов Восточного Ширванa. Изв. АН Аз.ССР “сер. биол. наук”, Баку, 1984, № 5, с. 26-29 11. Шипанова И.А. Первичная биологическая продуктивность некоторых биоценозов дельты Куры. // Биологическая продуктивность дельтовых экосистем Прикаспийской низменности Кавказа, Махачкала, 1978, с.13-65 12. Явлонских Л.А. Аллювиальные почвы речных долин Среднерусского Чернозема Автореф. Д.б.н., Москва. 2002.
ФИТОЦЕНОЗАХ АЛЛЮВИАЛЬНО-ГИДРОМОРФНЫХ ПОЧВАХ АЗЕРБАЙДЖАНА В.Г.Гасанов НАНА, Институт Почвоведения и Агрохимии В статье даны результаты изучения содержания азота и зольных элементов в надземной и корневой частях фитомассы растений аллювиально- гидроморфных почв, сформировав-шихся в различных биоклиматических зонах Азебайджана. В отличие
от Ганых-Айричайской долины, характеризующийся умеренно-влажными почвенно-экологическими условиями, в пойме реки Кура, отличающийся аридным биоклиматическим ландшафом, выявлено значительное увеличение содержания зольных элементов в лугово-травянистых и лугово-болотных растениях как в надземной (5.91-7.04 %), так и в корневых частях (4.04-5.75%) Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|