Rus ve Türk Dil Dünya Görüşünde “Dağ” Kavramı (Kültürdilbilimsel Analiz)
TAED
57* 1593
Örnek 1) ‘Горой стоять (встать) за кого-что’ (goroy stoyat’ (vstat’) za kogo-chto):
‘tüm gücünü
ortaya koyarak birini savunmak, destek çıkmak’ (Molotkov, 1986, s. 118).
Он только прибавлял нечто своё, излишнее и неправильное; но он ничего
правильного, ничего издавна иерархией освящённого не только не отвергал, но и готов
был всегда горой стоять за это правильное и освящённое [К.Н. Леонтьев. Достоевский о
русском дворянстве (1891)];"O, yalnızca kendince, gereksiz ve yanlış birtakım şeyler ekledi.
Fakat, doğru ve eskiden beri kutsal olan hiçbir şeyi inkar etmedi, aksine o her zaman doğrunun
ve kutsanmış olanın yanında oldu, destekledi…"
В том же заседании после ухода Милюкова выяснилось, что кадетский
центральный комитет держит очень твердый курс и готов горой стоять за Милюкова
[Н.И. Суханов. Записки о революции / Книга 3 (1918-1921)]; "Milyukova’nın gidişinden
sonraki aynı toplantıda, Kadet Merkez Komitesinin sert bir tavır takınarak Milyukova’yı
desteklemeye hazır oldukları açıklandı…"
e) Sahip olduğu doğal özellikleriyle ilişkilendirilerek
dağ kavramı Ruslarda ‘kocaman,
büyük’ gibi nitelik belirten metaforları belirtmektedir. Bu duruma örnek olarak şu deyim
gösterilebilir:
Örnek 1) ‘Своротить гору (горы)’, (svoritit’ goru (gory)): ‘oldukça zor işleri
bitirmek, sonlandırmak’ (
age., s. 79).
И вместе мы могли бы «своротить горы» и продвинуть процесс реформ гораздо
быстрее и гораздо менее болезненно [Положительный итог (1998) // «Профессионал,
1998.07.01]; "Beraber zor gözüken işleri başarabilir, daha az sıkıntılı ve oldukça hızlı bir
reform sürecini gerçekleştirebilirdik…"
Он был готов своротить горы, опуститься на дню морское, взлететь под о
облака… «Я вот что сделаю! – подумал капитан Прохоров [Виль Липатов. И это все о
нем (1984)]; "O, büyük işleri başarmaya, denizin derinlerine dalmaya, bulutların altında
uçmaya hazırdı… ‘İşte bunu yapacağım!’ diye düşündü Kaptan Prokhorov… "
f) Rus dilinde, insana ait özelliklerin
dağ kavramına yüklenerek insanın dağa
benzetildiği görülmektedir. Bu benzetme olayının şu Rusça deyimde görüldüğü söylenebilir:
Örnek 1) ‘Надеяться как на каменную гору’ (nadeyats’ya kak na kamennuyu
goru): ‘birine çok güvenmek, birine aşırı güven beslemek’ (age., s. 118).
1594
* TAED
57
Hakan SARAÇ
– Тут голову потеряешь. – А Ванька-то, смотри. Я на него, как на каменную
гору. Он что-нибудь выдумает, у него – голова! – Эврика, нашел! [В. Эфф. По ту
сторону… (радиофантастический роман) // «Радио всем», 1922]; "Şimdi kafayı
kaybedeceksin. Bak Vanka. Ben ona güveniyorum. O, bazı şeyleri akıl edebiliyor, yani onun
kafa çalışıyor! Eureka, buldum onu…"
― Уж я на вас, как на каменную гору, надеюсь, ― сказала Варвара, ― помогите
мне, голубушка Марья Осиповна. ― Как же я могу помочь, душечка Варвара
Дмитриевна? ― спросила Грушина. ― Уж вы знаете, я для вас все готова сделать, что
только можно [Ф. К. Сологуб. Мелкий бес (1902)]; "Yani ben size çok güveniyorum, dedi
Varvara. Ne olur bana yardım ediniz! sevgili Mary Osipovna. Nasıl yardımcı olabilirim, canım
Varvara Dmitrievna? diye sordu, Gruşina. Sizler de biliyorsunuz ki elimden gelen her şeyi sizler
için yapmaya hazırım…"
g) Dağların yapısal olarak aşırı büyük olması, Rus dil bilincinde
dağ kavramının nicel
olarak herhangi bir nesnenin ‘aşırı çok’ olarak algılanmasını sağlamıştır. Bu kültürel anlamın
yansıması aşağıdaki şu deyimde gerçekleşmektedir:
Örnek 1) Обещать/сулить золотые горы (obeshchat'/sulit zolotyye gory): 'birine
gereğinden fazla söz vermek' (age., s.118).
И уж точно адвокат не должен обещать золотые горы. — Какими качествами
должен обладать юрист? Достаточно лишь уверенно ориентироваться в правовых
вопросах? [Людмила Данилкина. Документ прямого действия (2013.04.29) //
«Новгородские ведомости», 2013]; "Avukat kesinlikle gereğinden fazla sözler vermemeli. Bir
avukat hangi niteliklere sahip olmalı? En azından hukuki konulardan yeterince anlıyor mu?..."
Партия народной свободы не хочет заманивать народ, не хочет обольщать его
несбыточными надеждами, не хочет давать неисполнимых обещаний и сулить золотые
горы, какие сулят, левые партии, социальные демократы и социалисты-революционеры
[А.И. Шингарев. Как предполагала наделить крестьян землей партии Народной свободы
во второй Государственной Думе (1917)]; "Özgür Halk Partisi halkı tuzağa düşürmek,
gerçekleşmeyecek umutlarla onları kandırmak, solcu, Sosyal demokrat ve Sosyalist devrimci
partilerin halka vermiş olduğu gereğinden fazla, sayısız umut ve sözlerde bulunmak istemiyor".
l) Rus mitolojisinde dünyanın merkezinde dağ bulunmaktadır. “Dünyanın merkezinden
yukarı (dağların zirvelerinden) çıkılması kutup yıldızlarına girişi, dünya ekseninden aşağı doğru