Avtomabilsozlik

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI “AVTOMABILSOZLIK” FAKULTETI “MSMSM” YO’NALISHI 73-21 GURUH TALABASI SHUKUROVA MO’TABARNING “O’LCHASH ASBOBLARINI KONSTRUKTSIYALASH”

MUSTAQIL ISHI

TOVUSH

TOVUSH

TO’LQINLARI

Tovush nima ?

Nima sababdan teatr binolari

rasimda ko’rsatilgandek quriladi ?

Olam turli-tuman tovushlarga to’la: soatning chiqillashi, mashina moto-

rining guvillashi va hokazo. Aslida tovush nima va u qanday yuzaga

keladi? Tovush qanday tarqaladi?

Tovush tarqalishi to’g’risida qadimgi odamlar havoda titrayotgan jismlardan

chiqayotganini sezganlar.

Tovush elastik muhitda tarqaladi, vakuumda tarqala olmaydi. Inson qulog’i

sezadigan tovush to’lqinlarining chastotasi 17-20000 Hz oralig’ida bo’ladi.

Tovush to’lqinlari odam qulog’iga yetib borganda quloq pardasini majbury

tebrantiradi va odam tovushni eshitadi.

Inson eshita oladigan mexanik to’lqin-lar tovush to’lqinlari deyiladi

Tovushning tezligi

Gazlarda tovushning tarqalishi. Stadionlarda turli uzoqlikda joylashgan

radiokarnaylardan yoki ikkita qo'shni uydagi televizor- dan chiqayotgan

bir xil ovozning bir vaqtda emas, balki birin-ketin eshitilganligiga e'tibor

berganmisiz? Osmonga otilgan mushaklar- ning oldin chaqnashi, keyin

uning portlagan ovozi kelishiga-chi? Momaqaldiroq vaqtida, chaqmoq

chaqnagandan son'g, ularning ovozi ancha keyin eshitiladi. Demak,

havoda tovushning tarqalish tezligi yoruglikning tarqalish tezligidan

ancha kichik ekan. Havo temperaturasi 0 C° bo'lganda tovushning

tarqalish tezligi taxminan u=330 m/s ga teng. Tovush tolqinlarining

tarqalish tezligi muhit tu- riga, muhitning holatiga va temperaturasiga

bog'liq bo'ladi. Tovush- ning havodagi tarqalish tezligini birinchi bo lib