Avtomobil texnikasi

 
104 
Bu  tənlikləri  tərəf-tərəfə  bölüb 
c
z
V
V 
  və 
r
r
М
М
М
М



1
2

  olduğunu  nəzərə  alsaq  aşağıdakı 
ifadəni yazmaq olar: 
                                                       
c
z
c
z
T
T
P
P


 [MPa].                                                   (14.14) 
Təzyiqin yüksəlmə dərəcəsi: 
                                                               
c
z
P
P


.                                                             (14.15) 
Qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə 
2
.
4
2
.
3 


 hədlərində dəyişir. 
Qarışıq sikllə işləyən dizel mühərrikləri üçün yanmanın sonundakı təzyiq: 
                                                        
c
z
P
P


 [MPa].                                                       (14.16) 
Bu mühərriklər üçün (14.12) və (14.13) tənliklərinin tərəf-tərəfə bölsək alarıq: 
                                                 
c
z
c
z
z
c
T
T
T
T
P
P

















.                                               (14.17) 
burada    – həcmin qabaqcadan genişlənmə dərəcəsidir: 
                                                            
c
z
V
V


.                                                               (14.18) 
Qabaqcadan genişlənmə prosesində porşenin azad etdiyi həcm: 
                                                      


1




c
c
z
V
V
V
.                                                    (14.19) 
Dizel mühərriklərində 
7
.
1
2
.
1



 hədlərində dəyişir. 
Yanmanın sonundakı həqiqi təzyiq: 
- qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə  
                                                       
z
zh
P
P
85
.
0

 [MPa],                                                 (14.20) 
- dizel mühərriklərində 
                                                       
z
zh
P
P 
 [MPa].                                                        (14.21) 
Müasir avtomobil və traktor mühərrikləri üçün yanma sonundakı temperatur və təzyiq tam yük 
rejimlərində aşağıdakı hədlərdə dəyişir: 
- qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə  
,
5
.
6
3
,
5
.
7
5
.
3
,
2900
2400
МPа
P
МPа
P
К
Т
zh
z
z






 
-dizel mühərriklərində   
.
МPа
.
P
P
,
К
Т
z
zh
z
0
12
5
2300
1800





 
Dizel  mühərriklərində  yanmanın  sonundakı  temperaturun  az  olması  aşağıdakı  amillərlə 
bağlıdır: 
-
 
hava artıqlıq əmsalının böyük olması nəticəsində silindrdəki havanın qızdırılması üçün əlavə 
istiliyin sərf olunması; 
-
 
görünən yanma mərhələsində istilikdən istifadə olunma əmsalının kiçik olması; 
-
 
genişlənmə zamanı yanma prosesinin və yanıb qurtarmanın xarakterinin fərqli olması; 
-
 
həcmin  qabaqcadan  genişlənməsi  prosesində  (zz'  hissəsi)  işin  görülməsi  üçün  müəyyən 
istiliyin sərf olunması. 
 
 
 
 
 

---

 
105 
YOXLAMA SUALLAR 
 
1.  Qığılcımla  alışdırmalı  mühərriklərdə  yanma  prosesi  necə  baş  verir  və  hansı  mərhələlərdən 
ibarətdir? 
2. Qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə yanma prosesinin I mərhələsi necə adlanır, bu mərhələ 
ərzində nə baş verir və bu mərhələyə hansı amillər təsir göstərir? 
3. Qığılcımla alışdırmalı mühərriklərdə yanma prosesinin II və III mərhələləri necə adlanır, bu 
mərhələlər ərzində nə baş verir və bu mərhələlərə hansı amillər təsir göstərir? 
4.  Qığılcımla  alışdırmalı  mühərriklərdə  alışdırmanın  tezləşdirmə  bucağı,  sıxma  dərəcəsi  və 
yanma kamerinin forması yanma prosesinə necə təsir göstərir? 
5.  Vaxtından  qabaq  alışma  nədir,  bu  zaman  nə  baş  verir  və  onun  xarakterik  əlamətləri 
hansılardır? 
6. Dizel mühərriklərində yanma prosesi necə baş verir və hansı mərhələlərdən ibarətdir? 
7.  Dizel  mühərriklərində  yanma  prosesinin  I  və  II  mərhələləri  necə  adlanır,  bu  mərhələlər 
ərzində nə baş verir və bu mərhələlərə hansı amillər təsir göstərir? 
8.  Dizel  mühərriklərində  yanma  prosesinin  III  və  IV  mərhələləri  necə  adlanır,  bu  mərhələlər 
ərzində nə baş verir və bu mərhələlərə hansı amillər təsir göstərir? 
9. Dizel  mühərriklərində  yanacağın  xassələri,  yanıcı və işçi qarışığın  tərkibi  yanma prosesinə 
necə təsir göstərir? 
10. Dizel mühərriklərində sıxma dərəcəsi, üstəlik doldurma və işçi qarışığın hazırlanma üsulu 
yanma prosesinə necə təsir göstərir? 
11.  Dizel  mühərriklərində  yanma  kamerində  olan  qızmış  hissələr,  mühərrikin  iş  rejimi  və 
püskürmənin qabaqlama bucağı yanma prosesinə necə təsir göstərir? 
12. Qığılcımla alışdırmalı mühərriklər üçün yanma tənliyinin ifadəsi necədir? 
13. Dizel mühərrikləri üçün yanma tənliyinin ifadəsi necədir? 
14.  Qığılcımla  alışdırmalı  və  dizel  mühərriklərində  yanmanın  sonunda  silindrdəki  qazların 
temperaturu necə təyin edilir? Yanmanın sonunda silindrdəki qazların temperaturu hansı hədlərdə 
dəyişir? 
15.  Dizel  mühərriklərində  yanmanın  sonundakı  temperaturun  az  olmasına  hansı  amillər  təsir 
göstərir? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---