Avtomobil texnikasi

 
103 
bəzi  hallarda  isə  2400  K-ə  qədər  olur).  Dizellərdə  yanıb  qurtarma  daha  çox  olduğundan 
z

-in 
qiyməti qığılcımla alışdırmalı mühərriklərə nisbətən bir qədər aşağı olur: 
- itisürətli bölünməmiş yanma kamerli dizel mühərrikləri üçün 
88
.
0
7
.
0 

z

; 
- bölünmüş yanma kamerli dizellər üçün 
8
.
0
65
.
0


z

. 
(14.6)  tənliyindəki  hədlərin  ifadələri  yerinə  yazılıb  müəyyən  çevrilmələr  aparılsa,  qarışıq  sikl 
üzrə (
const
V 
 və 
const
P 
) işləyən dizel mühərrikləri üçün yanma tənliyi aşağıdakı kimi olar: 
                   
 




 
z
t
t
p
c
t
t
v
qar
iş
z
t
c
m
t
c
m
H
z
c









0
0
2270
315
.
8
.
.





,                     (14.7) 
burada: 
c
z
P
P


 – təzyiqin yüksəlmə dərəcəsidir,  
2270
273
315
8
0


 .
RT
, 
 
 
315
.
8
0
0




z
z
t
t
v
t
t
p
c
m
c
m
 




 der
kmol
kC
  –  yanma  məhsullarının  sabit  təzyiqdəki  orta 
molekulyar istilik tutumudur: 












z
z
z
z
z
t
t
v
N
t
t
v
O
t
t
v
O
H
t
t
v
CO
t
t
v
c
m
M
c
m
M
c
m
M
c
m
M
M
c
m
0
2
0
2
0
2
0
2
0
2
1









 




 der
kmol
kC
. (14.8) 
Dizel  mühərriklərində  təzyiqin  yüksəlmə  dərəcəsi  başlıca  olaraq  silindrə  verilən  yanacağın 
miqdarından,  yanma  kamerinin  formasından  və  yanıcı  qarışığın  hazırlanma  üsulundan  asılı  olub 
təcrübələrə  əsasən  təyin  edilir.  Bundan  başqa,  induksiya  periodunun  artması  nəticəsində  də 

 
böyüyür. Müxtəlif tip dizel mühərrikləri üçün 

 aşağıdakı hədlərdə dəyişir: 
- bölünməmiş yanma kamerli və həcmi qarışdırmalı dizellər üçün 
5
.
2
6
.
1 


; 
- burulğan və ön yanma kamerli, o cümlədən bölünməmiş və təbəqəli qarışdırmalı dizellər üçün 
8
.
1
2
.
1 


; 
- üstəlik üfürməli dizellər üçün 

  yanmada temperatur və təzyiqin buraxılabilən qiymətlərinə 
əsasən təyin edilir. 
 
14.5. Yanma prosesinin sonundakı təzyiq və temperaturun təyin edilməsi. 
 
Qığılcımla  alışdırmalı  və  dizel  mühərrikləri  üçün  (14.3)  və  (14.7)  tənliklərinə  iki  məchul 
daxildir: görünən yanmanın sonundakı temperatur 
z
t  və həmin temperaturda yanma məhsullarının 
sabit həcmdə və sabit təzyiqdə orta molekulyar istilik tutumları 
z
t
t
v
c
m
0
)
(
   və 
z
t
t
p
c
m
0
)
(
 . Ona görə də 
yanmanın  sonundakı  temperatur  bu  tənliklərdən  iki  üsulla  tapıla  bilər.  Əvvəlcə 
z
t -ə  müəyyən 
qiymətlər verib yanma məhsullarının orta molekulyar istilik tutumları müvafiq olaraq cədvəllərdən 
tapılır və daha sonra isə yanma tənliyinin eyniliyə çevrilib-çevrilmədiyi yoxlanılır. 
z
T -in eyniliyin 
alınmasını  təmin  edən  qiyməti  axtarılan  qiymət  olur.  Yaxud  da  yanma  məhsullarının  istilik 
tutumlarının  hesablandığı  empirik  düsturlardan  (cədvəl  7)  istifadə  edərək,  yanma  tənliklərini 
kvadrat tənlik şəklinə gətirib, onu həll edərək 
z
t -i təyin edirlər: 
                                                       
0
2



C
Bt
At
z
z
.                                                      (14.9) 
burada A, B və C – çevrilmələr nəticəsində alınan məlum ədədi qiymətlərdir. 
Bu kvadrat tənliyin müsbət kökü yanma prosesinin sonundakı temperaturdur: 
                                               
A
AC
B
B
t
z
2
4
2




 [°C]                                            (14.10) 
                                                       
273


z
z
t
Т
 [K].                                                     (14.11) 
İstiliyi sabit həcmdə (
const
V 
) verilən sikllə işləyən qığılcımla alışdırmalı mühərriklər üçün 
yanmanın sonundakı təzyiq aşağıdakı kimi təyin edilir: 
                                                 


z
r
z
z
RT
M
M
V
P


2
,                                                   (14.12) 
                                                 


c
r
c
c
RT
M
M
V
P


1
.                                                    (14.13) 

---