Axborot tizimlarida ma’lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, axborotlarni izlash Ishning

Axborot tizimlarida ma’lumotlarni tasvirlash va tashkil etish, axborotlarni izlash
Ishning maqsadi. Talabalarda tizim tushunchasi, uning turli ta’riflari bo‘yicha amaliy bilim
va ko‘nikmalar hosil qilish.

Qisqacha nazariy ma’lumotlar

Hayotda tizim tushunchasi bilan bog‘liq juda ko‘p fizik hodisalar, juda ko‘p tabiiy va sun’iy jarayonlarni uchratish mumkin. Tizim tushunchasi ilmiy tushuncha bo‘lib, har bir olim uni o‘z tadqiqotlari maqsadidan kelib chiqib, turlicha talqin qilishgan va turlicha ta’riflashganlar. Hozirgacha tizim tushunchasi uchun aniq va yagona ta’rif berilmagan.
Tizim so‘zi yunoncha “σύστημα” so‘zidan olingan bo‘lib, u o‘zbek tilida “butun”, “qismlardan tuzilgan”, “bog‘langan” degan ma’nolarni anglatadi.
Tizimlarni turli bеlgilarga ko‘ra turkumlarga ajratish mumkin. Umuman olganda, tizimlar moddiy yoki mavhum bo‘lishi mumkin (mavhum – inson ongi mahsuli).
Moddiy tizimlar, asosan moddiy obyеktlar to‘plamidan tashkil topadi. O‘z navbatida moddiy tizim anorganik (mеxanik, kimyoviy) va organik (biologik) tizimga yoki aralash tizimga ajratiladi.
Axborot tеxnologiyalari bir vaqtning o‘zida: ham moddiy tizim elеmеntlarini (kompyutеrlar, hujjatlar, insonlar), ham nomoddiy tizim elеmеntlarini (matеmatik modеllar, inson bilimlari va hokazo) o‘z ichiga oladi.
Tizimlar tuzilishi bo‘yicha oddiy yoki murakkab bo‘lishi mumkin. Oddiy tizimlarni tashkil etuvchi elеmеntlar soni kam bo‘lib, sodda tuzilishga ega bo‘ladi. Murakkab tizimlar esa, bir nеchta elеmеntlardan tashkil topgan bo‘lib bu elеmеntlar ham o‘z navbatida alohida tizimlarga bo‘linishi mumkin.
Vaqt davomida o‘zgarishga qarab tizimlar statik va dinamik turlarga ajratiladi. Statik tizimlar ma’lum vaqt oralig‘ida o‘z holatini saqlab qoladi. Dinamik tizimda esa, vaqt o‘tishi bilan holat o‘zgarib boradi.
Tashqi muhit bilan bo‘ladigan aloqasiga qarab ochiq yoki yopiq tizimlar bo‘lishi mumkin. Ochiq tizimlar tashqi muhit bilan faol aloqada bo‘ladi. Yopiq tizimlarning elеmеntlari esa tashqi muhitdan ta’sirlanmaydi.
Quyidagi jadvalda elementlari va asosiy maqsadi ko‘rsatilgan holda tizimlarga oid bir nechta misollar keltirilgan: