93
PIRLS xalqaro tadqiqotining qamrov doirasida keltirib o‘tilganidek,
ushbu tadqiqotda to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining turli xil matnlarni
o‘qish va o‘qigan matnlarining ma’nosini tushunish qobiliyatini baholash
imkonini beradi.
O‘qish o‘quvchilar tomonidan, asosan, maktabda yoki maktabdan
tashqarida amalga oshiriladigan faoliyat bo‘lib, bunda o‘qish
savodxonligini baholash ikkita maqsadga qaratiladi:
1. Badiiy tajriba orttirish
2. Axborotni olish va undan foydalanish
94
Baholashda qo‘llaniladigan o‘quv materiallari ushbu maqsadlarga
asoslangan holda tanlab olingan. Odatda, baholash uchun tanlab olingan
har bir matn ikkita maqsaddan biri uchun o‘qiladigan matn turini
ifodalaydi.
Baholashda matnni tushunishga mo‘ljallangan har bir savol ushbu
to‘rtta tushunish jayonlarini aniqlash va baholashga qaratiladi.
Barcha mamlakatlar elektron baholashga o‘tishga tayyor emasliklari
sababli PIRLS 2021 ikki xil, ya’ni raqamli va qog‘oz shaklda o‘tkaziladi.
Shuningdek, raqamli PIRLS simulyatsiya
qilingan internet muhitida
ma’lumotni onlayn o‘qishni baholaydigan elektron PIRLS (ePIRLS)ni
o‘z ichiga oladi. Dunyo mamlakatlari baholashda qatnashadigan barcha
o‘quvchilar uchun raqamli PIRLS yoki qog‘oz shaklidagi PIRLS ni
qo‘llashni o‘zining ichki imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda tanlaydi.
Shuningdek, tadqiqotda ilk marotaba qatnashayotgan davlatlar uchun
xalqaro pudratchi tashkilotlar tomonidan qog‘oz
shaklini tanlash tavsiya
etiladi.
Shundan kelib chiqqan holda, O‘zbekistonda PIRLS tadqiqotini
o‘tkazishning qog‘oz shakli tanlangan. Baholash jarayonlarining tashki
-
liy shaklidan qat’iy nazar, har bir o‘quvchi matn (yoki elektron PIRLSda
veb sahifa) va savollar to‘plamidan iborat bo‘lgan ikkita bo‘lim yoki qismni
bajarishi belgilangan. Har bir qismni bajarish uchun o‘quvchilarga 40
daqiqa vaqt beriladi. Bunda ular berilgan matnni o‘qishlari va
matnni
tushunishga qaratilgan savollarga javob berishlari lozim bo‘ladi.
Baholash jarayonlarining tashkiliy shaklidan qat’iy nazar, PIRLS
2021 natijalarini shakllantirishda bitta shkaladan foydalaniladi. Bunda
raqamli va qog‘oz shaklidagi tadqiqotlarda o‘quvchilar savollarga qaysi
shaklda javob berishlaridan qat’iy nazar, savollarning mazmuni va ularni
baholash mezonlari deyarli bir xil bo‘ladi (ba’zi
bir raqamli xususiyatlar
bundan mustasno).
O‘quvchilarning matnlarni tushunishini baholash uchun PIRLS
tadqiqotida turli xil savol formatlari qo‘llaniladi. Birinchi turi – javob
varianti tanlanadigan yopiq savollar, bunda o‘quvchilarga
savolga eng
95
yaxshi javob bo‘lishi mumkin bo‘lgan javobni tanlash uchun to‘rtta
variant beriladi. To‘rtta variantli har bir savolda bitta to‘g‘ri javob bo‘ladi.
Bu turdagi savolga berilgan to‘g‘ri javob 1 ball bilan baholanadi.
Baholashda qo‘llaniladigan formatning boshqa turi – bu o‘quvchining
savolga o‘zi javob berishi talab etiladigan ochiq savollardir. Ushbu
savol formati yordamida o‘quvchilar bir nechta variantlardan birini
tanlash o‘rniga, savol(lar)ga javob(lar)ni o‘zlari yozishlari kerak bo‘ladi.
Ba’zi hollarda o‘quvchilar savollarga javob berish uchun tanlovni
amalga oshiradilar (masalan, “Ha” yoki “Yo‘q”), so‘ngra ushbu tanlov
uchun matndan dalillarni keltirgan holda izoh yozadilar. Bu turdagi
savollarga berilgan javoblarga muayyan ball
belgilash aniq mezonlarga
asoslangan ko‘rsatmalar yordamida, maxsus tayyorgarlikdan o‘tkazilgan
baholovchilar tomonidan amalga oshiriladi.
PIRLS tadqiqotida yana
ikkita
savol turidan foydalanadi, bular
:
1. O‘quvchilar tomonidan savolga bir nechta to‘g‘ri
javob tanlanadigan
savollar (odatda bu turdagi savollarda “tegishli bo‘lgan barcha javoblarni
belgilang” iborasi qo‘llaniladi);
2. O‘quvchilar matnda tasvirlangan yoki hikoya qilingan voqealarni
matnga asoslangan holda to‘g‘ri ketma-ketlikda belgilashlari lozim
bo‘lgan savollar.
Dostları ilə paylaş: