Aydın Əli-zadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Avqustinus Avrelius
103 ilə edilir. Bu axtarıĢlar dünya fəlsəfəsinin əsasını təĢkil edir 212 . Tanrıya ən yaxın olan filosoflar-stoiklərdir. Ondan uzaqlaĢanlar isə epikurçulardır. Lakin Tanrı haqqında ən doğru məlumatı Müqəddəs Kitab verir. Konsubstansionallığı subuta yetirmək istəyən Hilarius, stoiklərin fəlsəfəsindən istifadə edirdi. Stoiklərdə, hər bir fərdi Ģeyin əsasında, bu Ģeylərdə təzahür edən və çoxalan, lakin, eyni zamanda, öz birliyini və tamlığını saxlayan təbiət durur. Ondan heç nə əksilmir. Bu fikri əsas götürən Hilariusa görə, Ġlahi Üçlüyün hər bir Ģəxsində eyni Ġlahi təbiətin üçlü modifikasiyasıdır. Bu modifikasiyalarda o, öz eyniliyini qoruyub saxlanılır. Arianlar deyirdilər ki, ―doğulan‖ Oğulun, ―doğulmayan‖ Ata ilə təbiətləri müxtəlifdir. Buna cavab verən Hilarius, hər bir yeni Ģeyin artıq mövcud olan Ģeylərdən yaranması, doğulması və ya ―həqiqi olmayan‖ doğulmasından söhbət açırdı (quasi nativitas). ―Həqiqi olmayan‖ doğulma eyni cinsli olan Ģeyin məkanda ayrılmasıdır. Buna misal odun bir məĢəldən baĢqa məĢələ verilməsidir. Bu halda yeni od yeniləĢmiĢ olan köhnə oddur. O, ayrılmadan öncə də mövcuddur, lakin onun mövcudiyyəti köhnə odla eyniliyi təĢkil edir. Yeni od köhnə oddan doğulur, onların cinsi eynidir. Buradan Hilarius Ata ilə Oğulun mahiyyətlərinin eyniliyini (konsubstansionallığını) sübuta yetirmək istəyirdi 213 . Latın atalarından ən tanınmıĢ mütəfəkkirlərdən biri Stridonlu Hiyeronimus (Hieronymus Stridonensis) (340-420) olmuĢdur. O, Stridon Ģəhərində anadan olmuĢdur. Öz təhsilini Romada almıĢdır və orada da 366-cı ildə Xristianlığı qəbul etmiĢdir. 382-385 illərdə Hiyeronimus papaz Damasusun katibi olmuĢdur. Hiyeronimus öz dövrünün ən savadlı adamlarından biri idi. O, 180- dan çox əsərin müəllifi olmuĢdur 214 . Hiyeronimus bir çox Bibliya kitablarına Ģərhlər yazmıĢdır. Əksər hallarda o, təvilləri, alleqoriyaları rədd edərək Müqəddəs Kitabı hərfi mənada izah edirdi. Nəhayət Hiyeronimus ən böyük iĢi onun tərəfindən Əhdi-Ətiqin qədim yəhudi dilindən latın dilinə tərcüməsi və onun redaktə edilməsi olmuĢdur. Bu tərcümə «Vulqata» adlandırılmıĢdı. Bundan sonra Roma imperiyasının qərbində Bibliyanın yunan tərcümələrinə ehtiyac qalmamıĢdı. Daha bir məĢhur latın kilsə atası Mediolan Ģəhərinin yepiskopu Medionlanlı Ambrosius (340-397) olmuĢdu. O latın və yunan kilsə 212 De Trinitate I, 4. 213 De Trinitate VII, 29. 214 Hiyeronimusun əsərləri ingilis dilinə tərcümədə burada yer-ləĢdirilmiĢdir: http://www.forumromanum.org/literature/hierony musx.ht ml 104 ənənələrinin bir-birinə yaxınlaĢdırılması xəttini tutmuĢdur. Ambrosius, yunandilli ilahiyyatçıların simvolik və alleqorik ekzegetik üsullarını qərb ənənəsinə daxil etmiĢdir. Onun ən məĢhur əsərlərinindən biri «Exameron» (Dünyanın altı günə yaradılması) adlanır. Bu əsər «YaradılıĢ» kitabının birinci fəslinin Ģərhinə həsr edilmiĢdir. Bu Ģərhlər bir çox hallarda alleqoriyalar üzərində qurulmuĢdur. Avqustinus Avrelius O dövrün ən böyük Qərb xristian mütəfəkkiri Avqustinus Avrelius (Augustinus Aurelius) olmuĢdur. Onun təlimi bir neçə əsr ərzində Qərb xristian kilsəsinin ideologiyasının əsasını təĢkil etmiĢdir. Avqustinus (354-430) ġimali Afrikanın Taqasta Ģəhərində anadan olmuĢdu. Onun atası bütpərəst, anası isə xristian olmuĢdu. O öz təhsilini Taqastada almıĢdı, sonra Kartacanın ritorika 215 məktəbində davam etdirmiĢdi. On doqquz yaĢında Avqustinus mani dinini qəbul etmiĢdi. Maniliyin dualist təliminin əlamətləri, Avqustinusun əqidəsində və əsərlərində, Xristianlığı qəbul edəndən sonra da özünü göstərirdi. 383-cü ildə Avqustinus Romaya gəlib, orada ritorika məktəbini təsis etmiĢdi. Daha sonra o Mediolan Ģəhərinə köçmüĢ və orada yepiskop Ambrosiusla tanıĢ olmuĢdur. Onun çıxıĢları Avqustinusun ürəyinə yatmıĢ və o, Xristianlıqla maraqlanmağa baĢlamıĢdır. Nəhayət, 387-ci ildə, Avqustinus bu dini qəbul edib, onun əsas ideoloqlarından birinə çevrilmiĢdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Avqustinusun təlimində neoplatonizm fəlsəfəsinin əlamətləri vardır. O, Plotinusun əsərləri ilə yaxından tanıĢ olub, onun ideyalarını Xristianlıq üçün tətbiq etmiĢdi. Xristianlığı qəbul edəndən sonra, Avqustinus ġimali Afrikaya qayıtmıĢdırdır. O, ömrünün axırına qədər Hippon Ģəhərində yaĢamıĢdır və 215 Ritorika (yunanca ―rhetorike‖) - antik və sonrakı dövrlərdə natiqlik qabiliyyətinin nəzəriyyəsi və bacarığıdır. 105 396-cı ildən baĢlayaraq, bu Ģəhərin yepiskopu olmuĢdur. Avqustinus rəsmi xristian kilsəsini tanımayan xristianlara qarĢı çox sərt mübarizə aparırdı. Avqustinus Avrelius çoxlu əsər yazmıĢdı. Onun ən məĢhur əsərlərindən biri «Confessiones» (Tövbə) adlanır 216 . Bu avtobioqrafik əsərdir. Burada Avqustinus öz həyatını mistik və mənəvi təcrübə nöqteyi- nəzərindən təsvir edir. Bu əsərdə o Xristianlığa hansı yollarla gəldiyi haqqında yazır. «De civitate Dei» (Tanrı Ģəhəri haqqında) kitabı Xristianlığın apologiyasına həsr olunmuĢdur 217 . Birinci 10 kitab bütpərəst əqidəsinin rədd edilməsinə həsr edilmiĢdir. Daha sonra 2 Ģəhər (dünyavi və Ġlahi) bir-birinə qarĢı qoyulur. Bu əsərin yazılmasının səbəbi, 412-ci ildə Romanın vestqot 218 Alarix (Alarich) tərəfindən fəth olunması hadisəsi olmuĢdur. Bu hadisə bütün Qərb dünyasını sarsıtmıĢdır. Bu faciənin səbəblərini izah etməyə cəhd edən Avqustinus, Romanın yalnız bu dünyanın Ģəhəri olduğu haqqında yazırdı. Bu dünyada isə əbədi heç nə yoxdur. Əbədilik yalnız Tanrıya məxsusdur. Müxtəlif təriqətlərə qarĢı çıxıĢ edən Avqustinus, maniçilərə və donatçılara qarĢı rəddiyələr yazmıĢdı 219 . O, britaniyalı rahib Pelagiusa da qarĢı bir neçə rəddiyələrin müəllifi olmuĢdur 220 . Pelagius ilk günahın mövcud olmasını inkar edirdi. O deyirdi ki, insanlar bu dünyaya günahsız gəlir. Günahları isə, onlar öz əməlləri ilə qazanırlar. Buna qarĢı çıxıĢ edən Avqustinus insan təbiətinin Adəmin günahından sonra günahkar olduğunu iddia edirdi. Onun fikrincə, Adəmin günahını bütün insanlar daĢıyır və onlar 216 Аврелий Августин. Исповедь. М., 1991. 488 с. http://www.philosophy.ru/library/august/01/0.html Latınca və ingiliscə mətnləri burada yerləĢir: http://www.stoa.org/hippo/frame_entry.html 217 Августин Блаженный. О Граде Божием. Мн.: Харвест, М.: АСТ, 2000. - 1296 с. http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000181 Ġngilis dilində: http://www.newadvent.org/fathers/1201.htm 218 Vestqotlar – alman mənĢəli tayfalar. Onlar 3-4 əsrlərdə Dnestr çayı yaxınlığında yaĢamıĢdılar. Sonra müasir Fransanın cənubunda krallıq yaratdılar. Daha sonra V əsrdə Ġspaniyanı istila etmiĢdilər. VIII əsrdə Ġspaniyanı ərəblər fəth edəndən sonra tarixi səhnədən silindilər. 219 Maniçilərə və donatçılara qarĢı rəddiyələrin ingilis dilinə tərcüməsi burada yerləĢir: http://www.ccel.org/fathers2/NPNF1-04/TOC.htm 220 Pelagiusa qarĢı rəddiyələrin ingilis dilinə tərcüməsi burada yerləĢir: http://www.ccel.org/fathers2/NPNF1-05/TOC.ht m Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|