Aydın Paşayev
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çin biharıdır
- Çin dənizi
- Çin gəlini
- Çin gözəli
- Çin gözəlləri
- Çin hökmdarı
- Çinin xaqanının
- Çin xaqanı
- Çin xəznədarı
- Çin kasası
- Çin qumaĢı
- Çin naxıĢı
- Çin nəqĢi
- Çin papağı
- Çin poladından
80 Çin biharı (məc. top.) – Qızıl, bürünc büt və əlvan naxıĢ və rəsmlərlə bəzənmiĢ Çin bütxanələri, gözəllik rəmzi. Bihar hind sözü vihardan əxz edilmiĢ və məbəd deməkdir. ġair Xəvərnəq sarayını Çin biharına bənzədir. Göy dedi: “Qiblədir bu xoĢ imarət”, “Yox, Çin biharıdır” – dedi təbiət (YG-62). Çin çinisi (məc. növ.) – ġair metaforik Ģəkildə Keydin Ġskəndərə bağıĢladığı qızını Çin çinisinə bənzədir. Örtülü sərvətə növbət gəlincə, Hinddə Çin çinisi göründü incə (Ġ-267). Örtülü sərvət – Keydin qizi deməkdir. Yəni əsmər gözəllər ölkəsi olan Hindistandan Çinin ağ gözəli göründü. Çin dənizi (top.) – Çinin Ģərqində yerləĢən dənizin adı. Yoxsa ki, düĢərəm bu kin izinə, Çini tökdürərəm Çin dənizinə (Ġ-281). Sürdü gəmisini Çin dənizinə, Kim görüb ki, dəniz gəmiyə minə! (Ġ-557). Sonuncu misrada Ġskəndər dənizə bənzədilmiĢdir. Çin gəlini (an.) – Çin Ģahzadəsi Yağmanazın (bax) ləqəbi. BaĢladı sözünü o Çin gəlini, Ġlkin tacidarın öpdü əlini (YG-235).
bənzədilir. Ay kimi gözəlləĢdi qənirsiz Çin gözəli (SX-74).
ġah o xumar gözlü Çin gözəlinə Söylədi: “Könlümdən tozu silsənə!”(YG-234).
hanı öz kef məclislərinə aparan, onunla əylənən bir gözəl me- taforik Ģəkildə Çin gözəlinə bənzədilir. Aldı qucağına Çin gözəlini, Öpdü gümüĢ rəngli sərvin əlini (YG-229). Lakin çox çəkmir ki, Mahan onun qorxunc və qart bir ifritə olduğunu görür.
81 Timsahı andırır açıq dodağı, Basıb qucağına yazıq qonağı... (YG-229). Mahanı pəncəsindən buraxmayan ifritə deyir: Görməsəm adıma layiq iĢləri, Olaram əvvəlki nazənin pəri (YG-230). Ġfritə demək istəyir ki, əgər o, Mahanın baĢına min cür oyun, fəlakət gətirməsə, qoy o, Mahanın əvvəl gördüyü kimi gözəl pəri simasına mübtəla olsun. Ġfritə üçün gözəl kimi qalmaq böyük əziyyət və eybəcərlikdir. Çin gözəlləri (məc. an.) – ġirinin rəfiqələri metaforik Ģə- kildə Çin gözəllərinə bənzədilir. Qulluğunda durdu Çin gözəlləri, Sərvtək ayaq üstə, bağlı kəməri (Xġ-83). Çin, HəbəĢ (qoĢa məc. top.) – Ağ kağız metaforik Ģəkildə Çinə, kağız üzərində yazılan qara xətlər isə HəbəĢə bənzədilir. VuruĢur önümdə Çin ilə HəbəĢ, ġaha edəcəyəm onları peĢkəĢ (Ġ-417). Çin hökmdarı (an.) – Çin xaqanına iĢarədir. ġövkətlə tərpəndi Rum Ģəhriyarı Yanınca gedirdi Çin hökmdarı (Ġ-310).
“Yeddi gözəl”də obraz adı. Bəhram Gurun ölkəsini zəbt etmək istəyən padĢah.
Məğlub eyləməyə bu hökmüranı Çindən yola düĢdü Çinin xaqanı (YG-114).
Mənəm Çin xaqanı, qoĢun sərvəri, Sənin xidmətində öpürəm yeri (Ġ-290).
bənzədir. Qulun yalnız o Çin xaqanı deyil, Neçəsi qul olur hökmünə hər il (Xġ-258). Çin xəznədarı ( məc. an) – GünəĢ metaforik Ģəkildə Çin xəznədarina bənzədilmiĢdir. 82 Elə ki, bir səhər Çin xəznədarı Zər qıfılla örtdü göy qapıları (Xġ-83).
əlvanlığı ilə məĢhur olan Çin ipəyinə, ulduzları isə dürrə, göv- hərə bənzətmiĢdir. O yeddi fələyə o yeddi ülkər Çin ipəklərinə düzmüĢ dürr, gövhər (Ġ-24). Yəni Məhəmməd peyğəmbər göyləri ulduzlarla bəzəmiĢdir. ġair “ġərəfnamə” əsərini metaforik Ģəkildə Çin ipəyinə bənzədir. Bu Çin ipəyinin naxıĢ evində Maninin fırçası düĢmüĢdür bəndə (Ġ-54). Yəni “ġərəfnamə” elə sənətkarlıqla iĢlənmiĢdir ki, məĢhur sənətkar Mani bunun qarĢısında heyran qalmıĢdır. ġair GünəĢin iĢığını da metaforik Ģəkildə Çin ipəyinə bən- zətmiĢdir. Bəzədi göyləri ağ Çin ipəyi, Yer açdı üzündən qara örpəyi (Ġ-557). Burada qara örpək – gecənin zülməti mənasında iĢlədilmiĢdir. Beytin mənası: GünəĢ çıxdı, Yerin üstündən qaranlıq çəkildi. Çin kasası (məc. ktem.) – Qasidin gözləri Çin kasasına bən- zədilir. Çin kasası kimi kirpiyi nəmdi, Zənci tükü kimi qaməti xəmdi (Xġ-109). Çin qızı (an.) – Altıncı iqlim padĢahı qızının (Çin Ģahzadəsi Yağmanazın) ləqəbi. “Yeddi gözəl” poemasında obraz adı. Bax: Yağmanaz.
BaĢqa bir Ģəhərə oldular rəvan (YG-235). Çin qumaĢı (növ.) – Çin ölkəsində hazırlanmıĢ qumaĢın hazırlandığı ölkənin adı ilə adlanması. Sərhəng ipəklərin kəsib baĢından, Rum parçalarından, Çin qumaĢından DöĢədi atının keçdiyi yerə (YG-108).
83 Çin naxıĢı (məc. ktem.) – ġair “ġərəfnamə” əsərini Çin na- xıĢlı bir əsərə bənzədir. CoĢdu Çin naxıĢlı Ģeirim, sənətim, Gör hara qalxacaq mənim Ģöhrətim! ( Ġ-418). Çin nəqqaĢı (məc. an.) – ġapur metaforik Ģəkildə öz əsərləri ilə dünyada məĢhur olan Çin nəqqaĢına bənzədilir. O Çin nəqqaĢını ġirin görərək ġirin arzusuna yetmiĢdi birdən (Xġ-108). Çin nəqĢi (məc. ktem.) – ġirin metaforik Ģəkildə Çin nəqĢinə, ġirinin otağı isə sandığa bənzədilmiĢdir. O Çin nəqĢi çıxdı sandıqdan çölə, Yola hazırlaĢdı, Ģad, gülə - gülə (Xġ-83). Çin nigarıstanı (məc. top.) – Çindəki budda və maniəvi mə- bədləri. Nigarıstan – bütxanə deməkdir, bu sözün kökü nigaĢtən – “al-əlvan cizgilərlə” bəzəmək, Ģəkil çəkmək felindən əmələ gəlmiĢ- dir. Nigar – al-əlvan cizgilərlə bəzənmiĢ deməkdir. ġair Xəvərnəq sarayında yeddi qızın Ģəkli çəkilmiĢ otağı Çin nigarıstanına bənzədir. Nə çəkmiĢ divarda, gör ki, ustanı, Çinin o yüz gözəl nigarıstanı (YG-74).
geydiyi papaq növü. Papağın istehsal olunduğu yerin və ya o yerdə tikilən papaqların formasının adı. BaĢda Çin papağı, tərlan döĢütək Rumi paltar verdi əyninə bəzək (YG-96).
onun dəbilqəsinin Çin poladından olmasına iĢarə edir. BaĢında dəbilqə Çin poladından, Gövhərlər ondakı gövhərə heyran (Ġ-93). Çin, Rum (qoĢa top.) – Adları xatırlanmaqla bu ölkələrin Körpə Arslana (bax) tabe olması qeyd olunur. Çin və Rum Ģahları ona verdi bac (YG-307). Çin, Rum, Qədrxan, Qeysər (qrup. on) – “Çindən Ruma qədər” dedikdə, bu dövlətlər arasında olan bütün ölkələrin Xos- rova tabe olmasına iĢarə olunur. Eyni zamanda Qədrxan (bax) Xosrovun qulu, Qeysər isə onun qulamına bənzədilir. Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|