Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MƏDƏNİYYƏT ÖZÜNÜ GÜCLÜ BƏDƏNLƏRİN TƏCAVÜZÜNDƏN QORUMAQ, MƏKANI, YAŞAM RESURSLARINI BƏRABƏR BÖLMƏK
- DÖYÜLMƏK, QOVULMAQ) QARŞISINI ALMAQ CƏHDİDİR.
- “Zahida, gəl, soyunaq, bir kərə paltarımızı, pişgahi-nəzəri- xalqa dutaq varımızı, görüb onlar dəxi təhqiq
- “bəlkə illərcə yatanlar bir oyansın, a balam.”
- MƏDƏNİYYƏT HƏR ŞEYDƏN ÖNCƏ YASAQDIR, QANUNDUR, QADAĞALAR, QAYDALAR, ŞƏRTLƏR VƏ ÜSULLAR ŞƏBƏKƏSİDİR
- MƏDƏNİYYƏT PERMANENT ŞƏKİLDƏ XACƏ KİŞİLƏRİN MƏDƏNİYYƏTİDİR.
- MƏDƏNİYYƏT ÖZÜNÜ ƏBƏDİYYƏT ÜÇÜN PROQRAMLAŞDIRMAQ VASİTƏSİDİR.
- Mədəniyyət
- MƏDƏNİYYƏT AĞRI VƏ İZTİRABA
104
MƏDƏNİYYƏT ÖZÜNÜ GÜCLÜ BƏDƏNLƏRİN TƏCAVÜZÜNDƏN QORUMAQ, MƏKANI, YAŞAM RESURSLARINI BƏRABƏR BÖLMƏK, PAYLAŞMAQ ÜSLUBUDUR, TƏRZİDİR. MƏDƏNİYYƏT ZƏİFİN ÖZ TƏBİƏTİNİ GİZLƏTMƏK VASİTƏSİDİR, AŞKAR TƏHQİRLƏR VƏ HƏDƏLƏRİN (ÖLDÜRÜLMƏK, DÖYÜLMƏK, QOVULMAQ) QARŞISINI ALMAQ CƏHDİDİR. Elə məqamındaca maraqlı bir fakta diqqət eləyək. Öz dövrünün ideoloji- siyasi kontekstində müsəlman ruhanilərinin min cür hədyanından bezmiş M.Ə.Sabir, görün, sonucda din xadimlərinə necə bir ismarıc yollayır: “Zahida,
17
Burada Sabirin
məramı zahidin
zəif bədəninə, kişi qüvvəsinə sataşmaqdır, zahidliyin (zöhdün), “məxfiləşməyin” ilkin səbəbini açıb göstərməkdir ki, “bəlkə illərcə yatanlar bir oyansın, a balam.” Bu çağırış, əslində, qatı düşməni, rəqibi ən xətasız döyüşə səsləməkdir. Həmin xətasız döyüşün adı soyunmaqdır. Nədən ki, gücü, təbii enerji imkanlarını paltarsız asanlıqla müəyyənləşdirmək mümkün olur. Yəni daha dava-dalaş nəyə lazım? İnsan paltarlarını soyunanda sanki problemlərini də “əynindən çıxarır”. Mədəniyyət zəiflərin ağıl hesabına düşünüb “kəşf” etdikləri fantom-himayəçidir; zəiflərin yaşamaq hüququnun təminatçısıdır, güclülər əleyhinə manifestdir.
vəhşilik dönəmi, sürülük halı qurtardı. Kişisəl (maskuilin) toplumlarda mədəniyyət kişilərin nəzarətindədir, kişilərə xidmət edir. Siz bir baxın,
təsviri sənətin
tarixinə... qadın
çılpaqlığına tablolarda, rəsmlərdə, heykəltəraşlıq nümunələrində daha tez-tez təsadüf olunur nəinki 105
kişi çılpaqlığına. Bu, təkcə onunla izah edilmir ki, qadın bədənləri gözəldir və kişi gözlərinə xüsusi zövq verir, maskuilin cəmiyyətə ünvanlanıb. Bu onunla izah edilir ki, kişilər qadınlara nisbətən öz bədənlərindən, öz çılpaqlıqlarından daha çox utanırlar; istəmirlər ki, onların mümkün qüsurunu və ya kişi zəifliyini kimsə görsün. Elə buna görə də qadınlar həmişə kişilərə nisbətən xeyli rahat, kompleks yaşamadan soyunurlar. Bəzi istisnalardan savayı... İnsan
soyunanda mədəniyyətdən tam ayrılır; mədəniyyət virtual
şəkildə qalır
onun şüurunda. Təbiətdə nəsil
artırmaq məqamı yetişəndə bədənlərin mübarizəsi və oyunu başlayır: bu prosesdə zəif bədənlərə yer yoxdur. Bəs toplum içrə biz nə görürük? Cəmiyyətdə nigah (toy), yəni nəsil artırmaq üçün birinci əsas meyar sosial statusdur, ikinci maddi durumdur (və ya alverdir), nəhayət, sonuncu bədəndir. Təbiət zəifi həməncə
siyahıdan silir,
onun yaşamaq
hüququnu əlindən alır, mədəniyyət isə, əksinə, hamını, o sıradan da zəif bədənlini şanslı edir. Lakin... və bir də lakin... təbii gücü, nəsil artırmaq potensialı kifayət qədər yüksək kişilər mədəniyyətsiz də
xoşbəxt ola
bilir. Onlara
mədəniyyət cəfəng qanunlar sistemi kimi görünür. Təsadüfi deyil ki, güclü kişilər ya cinayətkar olurlar, ya da idmançı: ya da hüquq-mühafizə orqanlarında işləyirlər. Razılaşaq ki, bunların hər üçünün arasında sərhəd şəffafdır. Mədəniyyət ağacı yonub istehsal taxtasına çevirdiyi kimi insanı da “yonub” ictimai fərdə (toplum mexanzminə) çevirir. Mədəniyyət çoxsaylı zəiflərin azsaylı güclülərə birgəyaşayış haqqında yolladığı ismarıcdır, təklifdir. Zəif
bədənli kişi
potensial xacə
variantıdır. MƏDƏNİYYƏT PERMANENT ŞƏKİLDƏ XACƏ KİŞİLƏRİN MƏDƏNİYYƏTİDİR. Xacə isə potensial meyitdir, kukladır. Bəyəm mədəniyyəti “süni təbiət” 106
adlandırmırlar? Əgər bir şey cansızdırsa, deməli, ölüdür. Semiotik bilgilər müstəvisində bədənin qarşıdurumu meyitdir. Bədən burada aktivdədir, meyit passivdə. Qəribədir, sən demə, mədəniyyət bədən yox, meyit üstündə, daha doğrusu, ölümdən sonrakı həyat üstündə köklənib. Çünki mədəniyyət əbədiyyətə iddialıdır. MƏDƏNİYYƏT ÖZÜNÜ ƏBƏDİYYƏT
müəyyən bildiricilərin köməyilə gerçəkləşir. Bədən ölüb gedir: onun keyfiyyəti var. İşarə isə fikrin kodunu özündə daşıyır: o, bədənə yox, ideyalar, fikirlər dünyasına aiddir və ölümsüzdür. Çünki həyatdan dışarıda mövcuddur. İnsan özünü
əbədiləşdirəndə fikirdə əbədiləşdirir. Mədəniyyət eyhamlar, işarələr sistemidir və bu bildiricilər ruhsuz, cansız
nəsnələrdir. İnsanlarla birgə işarələr də yox olur. Mənasını itirən işarə mövcudluğunu itirir və hər hansı bir tədqiqatçı üçün araşdırma obyektinə çevrilir. Mədəniyyət əgər işarələri öz içində tutub saxlayırsa, onlara əbədiyyət verirsə, deməli, bildiricilər və mənalar qəbiristanlığıdır. Ona görə də mədəniyyət ölü təbiətdir, xacələrin, rahiblərin, məcnunların, müxtəlif tipli divanə danəndələrin yapdığı fikir oyunbazlığıdır, zəif bədənli insanların paltarıdır, çanağıdır, zirehidir, dəbilqəsidir. Zəifi mədəniyyətə təbii güc qarşısındakı qorxu gətirir. Mədəniyyət zəifə mövcudluq statusu verir və onun yaşamını mənalandırır. Əbəs yerə Füzulinin Məcnunu özünü zəif adlandırıb demir ki, “Gəl, təcrübə eylə mən zəifi”... Qeysin apriori öz “zəif”liyini bəyan etməsi patologiya əlamətidir, yoxsa fiziki qüvvənin real
qiymətləndirilməsidir? Axı
niyə Məcnun
pəhləvan cüssəli ola bilməz? Fiziologiya ilə ruhsal dünya arasında nə kimi tərs mütənasiblik mövcuddur? Bu suallar
bizi qəribə
bir nəticəyə doğru istiqamətləndirir: MƏDƏNİYYƏT AĞRI VƏ İZTİRABA Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|