Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnkubasiya dövrü.
- Müalicə.
- Profilaktik tədbirlər .
- Kənd tipli (səhra) dəri leyşmaniozu.
- İnvaziya mənbəyinin yoluxduruculuq dövrü.
- Yoluxma mexanizmi və yolu.
- Epidemik prosesin təzahürləri.
- Laborator diaqnostika
666 İnkubasiya dövrü. 2 aydan 1,5 ilə qədərdir, orta hesabla 3-7 aydır.
Əsas klinik əlamətləri. Dişləmə yerində açıq sahələrdə, əsa- sən də üzdə xırda, tək-tək, nadir halda çoxsaylı parlaq səthə ma - lik dairəvi qabarcıqlar əmələ gəlir. Tədricən onlar bozumtul, son ra isə qırmızı- qonur və ya göyərmiş rəng alırlar. Bir neçə ay - dan sonra qabarcıqlar sorula bilər, lakin daha çox onlar xo ra la- şır lar. Xora dairəvidir, qabıqla örtülmüşdür, xəmirə bənzəyir, ş əbə kəli k ə narları vardır; sero-hemorragik xora möhtəviyyatında xəs təliyin törədiciləri aşkar edilir. Xoralaşma qranulomaların ə m ə lə gəlmə sin dən etibarən 6 ay, bəzən isə 1 il sonra baş verir. Z ə də lən mə y e rində diametri 15 mm olan ulduzvarı çapıq əmələ gəlir. Proq noz, adətən, qənaətbəxşdir.
no misin, aminoxinol istifadə olunur. Laborator diaqnostika. Dağılmamış qabarcığın punktatı (se roz-hemorragik ekssudat) və ya dağılmış xoradan qaşıntı m ü- a yinə edilir. Bakterioskopiya üçün yaxmanı Romanovski üsulu ilə boyayırlar. Bu zaman parazitin protoplazması göy rəngə, n ü- vəsi – qırmızı-yaqut rənginə boyanır. Xəstəliyin ikinci yarısında bak te rioskopiya nəticə verə bilməz. Ən etibarlı metod materialın NNN mühitinə əkilməsidir, az hallarda ağ siçanlarda bioloji s ı- naq qoyulur. Leptomonadlardan olan antigenlə dəri-allergik s ı- naq qoyulur ki, o da xəstəliyin ilk ayında müsbət olur.
maq məqsədilə xəstələrin erkən aşkarlanmasını və müalicəyə cəlb edilməsini həyata keçirirlər. Hünülərin uçuş yerlərində y a şayış məskənlərində kütləvi zərərləşdirmə (tiofos, heksaxloran) apar- maq lazımdır. Fərdi qorunmaq üçün dəriyə repellentlərin çəkilməsi, pəncərələrin torlanması, yataq miçətkənlərindən isti- fa də edilməsi məsləhət görülür. Son vaxtlar vaksinoprofilaktika aparılır ki, o da dəri leyşmaniozunun hər 2 tipinə qarşı immuni- tet yaradır.
tə lər müalicəyə cəlb olunmalıdırlar. İnfeksiyanın hünülər vasi tə- si lə yoluxma imkanını aradan qaldırmaq üçün zədələnmiş sahəni
667 örtən sarğıların (leykoplastır) qoyulması, mənzildə hünülərin q ı- rılması tövsiyə edilir.
lik olub, şəhər tipli dəri leyşma nio zuna bənzəyir, lakin ondan dəri zədələnmələrinin kəskin-iltihabi xarak teri ilə fərqlənir. Bu for ma Borovski xəstəliyinin 2-ci tipi (kəskin nekrozlaşan), murqab, pen- din xorası da adlanır.
mər hələnin ölçüləri (4-6×1-3 mkm) L. tropica minora nisbətən b ö yükdür. Başqa cəhətlərinə görə şəhər tipli dəri leyşmaniozu ilə oxşardır. İnvaziya mənbəyi. İnvaziya mənbəyi qumluq səhraların s a- kinləri olan vəhşi gəmiricilər – qum siçanları: böyük, qır mızı- quy ruq siçanlar, həmçinin nazikbarmaq sünbülqıran sayılır. B ö- yük qum siçanının leyşmaniyalarla yoluxması 70%-ə çatır, bəzi biotoplarda isə başdan başadır. Leyşmaniyaların gəmirici popul- yasiyasında sirkulyasiyası Phlebotomus cinsi qansoran hünüləri vasitəsilə həyata keçir.
sp on tan olaraq leyşmaniozla 7,5 ay ərzində xəstələnir, onların q u laqları, burnu, göz qapaqları zədələnir. Hünülər-hematofaqlar yoluxdurucu sayılır. Hünü qansormadan 6-8 gün sonra yoluxdu- rucu olur. 26-30 0 C temperaturda hününün tam metaformozu 1 ay d a vam edir. Yoluxma mexanizmi və yolu. Yoluxma mexanizmi – trans- missivdir. Parazit gəmiricilərin yuvalarında yaşayan Phleboto- mus cinsi – Ph.papatasii, Ph.sergenti, Ph. caucasicus hünülərinin hematofaq dişi fərdlərinin dişləməsi zamanı ötürülür. Yoluxma i n sanın fəaliyyəti nəticəsində (səhra və yarımsəhraların məskun- laş ması) yaranmış antropurgik ocaqlarda baş verə bilər. Hününün uçuş radiusu – 1,5-2 km-ə çatır.
midir. İmmunitetin fərqləndirici cəhəti ondadır ki, səhra tipli dəri leyşmaniozunda o daha tez (xəstəliyin başlanğıcından 2 ay son- ra) yaranır və homoloji superinfeksiyaya qarşı davamlı rezis ten t- lik əmələ gəlir.
668 Epidemik prosesin təzahürləri. Asiya ölkələrində (Hindis- tan, ÇXR), Afrikada (Saxara), həmçinin Ərəbistan yarımadası və c ə nubi Avropada rast gəlinir. MDB ölkələrindən Özbəkistan və Türkmənistan respubli ka- larında müəyyən rayonlarda sporadik şəkildə qeyd olunur. Dəri leyşmaniozundan fərqli olaraq, immunitet daha tez – xəstəliyin baş lanğıcından 2 ay sonra əmələ gəlir. Xəstəlikdə mövsümilik q a barıq ifadə olunur, avqust-sentyabrda xəstəlik keçirənlərin sayı ən yük sək həddə çatır. Ağır epidemik alovlanmalar da baş verə bilər. Kənd (səhra) tipli dəri leyşmaniozu səhra və y a rım- səh raların məs kunlaşmasında iştirak edən köçkünlər, inşaatçılar, geoloqlar və digər kontingentlər arasında qeydə alınır. Məskun- laşma yer lə rinin ə t rafında yerləşən kənd məntəqələrində də rast gəlinir.
İnkubasiya dövrü. 1-4 həftədir. Əsas klinik əlamətləri. Şəhər formasında rast gəlinən dəri z ə də lənmələrindən fərqli olaraq, kəskin nekrozlaşan formada qra- nulomalar üzə nisbətən daha çox aşağı ətraflarda yerləşirlər. Baş- lanğıc infiltrat kəskin-iltihab, furunkulabənzər xarakter alır, pro- sesin inkişafı tezləşmişdir – 1-3 həftədən sonra xoralaşma baş verir, bütün proses – dişləmədən xoranın epitelləşməsinə qədər olan müddət 2 aydan 6 aya qədər çəkir. Çapıqlar həmçinin atro- fik xarakter, “ştamplı” forma alır. Müalicə və proqnozu – şəhər tipli leyşmanioza oxşardır.
rılan profilaktik tədbirlərə əlavə olaraq kənd leyşmaniozunun qarşısının alınması məqsədilə yaşayış məskənlərində və ya iş yer lə rində (ekspedisiya, tikinti) 1,5-3 km radiusunda ətrafda g ə - mi ri cilərin və hünülərin qırılmasına yönəldilmiş tədbirlərin h ə- yata keçirilməsi vacibdir. Əksepidemik tədbirlər. Şəhər tipli dəri leyşmaniozunda o l- du ğu kimi aparılır. Həmçinin xəstənin təbii endemik ocaqda o l- ma sını, peşəsi və ya onun hər hansı endemik ocağa getməsi araş- dırılır.
Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|