Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
112 Şiraz əyaləti iki qardaş; Hüseynəli Mirzə ilə Həsənəli Mirzənin kontrolunda idi. Bu iki qardaş çox var-dövlət toplamış və yavaş-yavaş mərkəzə qarşı çıxmağa başlamışdılar. Mərkəzə ödəmələri gərəkən vergini bütün ixtarlara rəğmən ödəmirdilər. Şah bunları yerində oturtmaq üçün öz ordusu ilə Şiraza səfər etmək istədi. 1829-cu ilin yayında Şah öz ailə üzvləri və ordusu ilə Şiraza yollandı. Heç bir şavaş olmadan Hüseynəli Mirzə və Həsənəli Mirzə Şahın istiqbalına gəlib, vəfadarlıqlarını ortaya qoydular. Onların, Qacar imperatorluğunun Şahına qarşı savaş elan edəcək gücləri, cəsarətləri yox idi. Şah, Şiraz problemini həll etdikdən sonra Həmədanda ailəsi ilə bir yerdə dincəlməyi düşündü. Lakin Xuzistanın isti çöllərindən keçərkən Şahın qadınları çox rahatsızlanmışdılar. Şah, Həmədanda yerləşdikdən sonra Abbas Mirzəyə bir məktub yazıb onun da Həmədana gəlməsini istədi. Abbas Mirzə oğlu Xosrov Mirzə ilə bir yerdə Həmədana getdi. Xosrov Mirzə, Rusiya imperatoru ilə görüşünün nəticələrini Şaha söyləyəcəkdi. “Yeni tarix”in yazarı Cahangir Mirzə, ayrıntılarını söyləmədən Şahın Abbas Mirzə və Xosrov Mirzə ilə çox yüksək səviyyədə davrandığını yazır. Abbas Mirzənin gəlişi münasibəti ilə şənliklər edilmiş və böyük bir qarşılama törəni gerçəkləşmişdir. *** Abbas Mirzə Azərbaycandakı öz işlərini təqib etmək üçün Təbrizə döndü. O, özəl həyatında əskisindən də daha artıq qənaət edirdi. Bacısı qızlarının cehizlərini özü təmin etdi. Abbas Mirzə ömrünün sonlarında gəlininə, canişinlik üçün nəzərdə tutduğu oğlunun eşinə yazdığı bir məktubda ailə məfhumuna nə qədər önəm verdiyini xatırlayır. Abbas Mirzənin eşi və vəliəhdin anası, ərinin xəstəliyindən sui-istifadə edərək öz iqtidarını gündən-günə artırdı. O, Hacı Ələsgər Xanın suçlarının ifşa olunub cəzalanmasını əngəlləyə bilmişdi. Xatırladaq ki, Hacı Ələsgər Xan, Ehsan Xanın Abbasabadın hakimi təyin olunmasında Şahzadənin eşi ilə bir yerdə plan hazırlamışdılar. Ehsan Xanın isə Abbasabad savaşında ihanət etdiyini keçən səhifələrdə oxuduq. Ehsan Xan, Abbas Mirzənin bütün planlarını ruslara vermişdi. Bu savaşda Abbas Mirzə az qala əsir düşməkdə idi. Ölümündən sonra özündən 46 övlad buraxan Abbas Mirzənin özəl həyatı haqqında bilinən ancaq bu qədərdir. Bu 46 övladın çoxu Şahzadə öldüyündə çocuq yaşlarındaydılar. Xorasandan gələn xəbərlər Abbas Mirzəni üzməyə başlamışdı. Çünkü o bölgənin xanlarının dövlətə qarşı başqaldırılarını kimsə durdura bilməmişdi. Digər tərəfdən Mərkəzi Asiya, İngiltərə ilə Rusiyanın çıxarlarının toqquşduğu məkana dönüşmüşdü. Abbas Mirzə bu bölgədə savaşmağı və Qacariyyə dövlətinin sınırlarını böyütmək istəsə də, ancaq Azərbaycandan ayrılmasını heç təsəvvür edə bilmirdi. Get-gedə sümük vərəmi onu daha da zəiflətməkdə idi. Qarabağın dağlarında at belində savaşlarda olan Abbas Mirzə üçün bu qədər xəstəlik və həkimlərin kontrolunda olmaq çox üzücü idi. Bu arada Abbas Mirzə özəl həkimi olan ingilis doktor Karməklə öz dostluğunu 1833-cü ilə qədər davam etdirdi. Bu ildə onların ikisi də vəfat edəcəklərdi. Abbas Mirzə öz həkiminə güvənir, inanırdı. 113 Həkimi ona demişdi ki, hələlik ciddi təhlükə yoxdur, ancaq ayaqlarınız şişməyə başladığında təhlükə ciddiləşəcəkdir. Abbas Mirzənin təhsil üçün Avropaya göndərdiyi bir çox öyrəncilər dərslərini bitirib, fərqli sahələrdə ixtisas alıb geri dönmüşdülər. Mirzə Baba bunlardan birisi idi. Mirzə Baba Avropada tibb oxumuşdu. İndi isə doktor Karməkin yardımçılığını etməkdə idi. Abbas Mirzənin özəl bərbəri olan Hacı Baba da Abbas Mirzənin ilaclarının zamanında istifadəsi üçün yardımçı olurdu. Abbas Mirzənin yazdığı məktublarından bəlli olur ki, o, ölümünü hiss etdikcə, Laçın Xan və onun ailəsi haqda daha çox əndişələnməyə başlayırmış. Abbas Mirzə düşünürdü ki, Şahın antipatisinə tuş olan Laçın Xan onun ölümündən sonra necə yaşayacaqdır. Həm də ona qarşı geniş çaplı düşmənliklərin olduğundan da xəbərdar idi. Abbas Mirzənin vəziri Qaimməqam, Laçın Xanın ən böyük rəqiblərindən biri idi. Abbas Mirzə məktublarında yazırdı: “Laçın Xanın şəxsiyyəti və fədakarlığı haqqında yazmaq istərkən qələm əlimdən düşür.” 53 Abbas Mirzənin məktublarından başqa bir məsələ də bəlli olmaqdadır. Tam o illərdə Rusiya, Laçın Xanın izini bulmuşdur. Rusiya, Gürcüstanın soyluları ilə daha yaxın münasibət saxlamaq və mal varlıqlarını özlərinə geri qaytarmaq siyasətini izləməyə başlamışdı. Bu üzdən də Rusiya Laçın Xana geri döndüyü təqdirdə var-dövlətinə sahib olacağı haqda təklifdə bulunmuşdu. Lakin Şahzadənin məktublarından bəlli olur ki, Laçın Xan Rusiyanın bu istəyini rədd etmişdir. *** 1830-cu ilin payızında vəba xəstəliyi Təbrizi sarıb sökməkdə idi. Bütün çalışmalar durdurulmuş, ölüm sağdan-soldan, hər tərəfdən can almaqda idi. Bu bəlanı durdurmaq üçün o zaman heç bir imkan da yox idi. Sadəcə, bu xəstəliyə yaxalanmamanın bir yolu var idi, o da xəstəliyin mərkəzi olan Təbrizi tərk edib başqa yerlərdə yerləşmək. Əllərində imkan olan bütün insanlar şəhəri tərk edib, Savalan və Səhənd dağlarının ətəklərində məskunlaşdılar. Abbas Mirzə ailə üzvlərini sağlıqlı köşklərindən birində yerləşdirdi. Özü isə Təbrizin bir neçə ağaclığında yerləşən Bağ-i Səfa mülkünə daşındı. Yayın son küləkləri vəba xəstəliyinin buxarlarını silib süpürüb apardıqdan sonra Şahzadə ordusunu Ucanda düzənli hala gətirməyə çalışdı. Şahzadə boşalmış xəzinəsini doldurmaq üçün vəziri Qaimməqamla məşvərət etdi. Hiyləgər vəzir Qaimməqamın təklifi xəzinəni doldurmaq üçün uyğun plan idi. Lakin bu plan Şahzadənin dürüst insan xarakteri ilə çəlişməkdə idi, təzad təşkil etməkdə idi. Dünyada dürüstkarlığı ilə tanınan Abbas Mirzə bu planı qəbul edə bilməzdi. 30 il boyunca Azərbaycana hakim olan Şahzadə heç bir vəzifəni paraya satmaq istəmir, para qarşılığı kimisə hansısa vəzifəyə gətirmək istəməmiş, hətta bu tür siyasətə qarşı da sərt çıxmışdı. İndi isə onun vəziri Qaimməqam ona xəzinənin 53 Əhvalat və dəst xəthaye Abbas Mirzə. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|