Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
114 doldurulması üçün vəzifələrin və valiliklərin satışını önərməkdə idi. Qaimməqam təklif edirdi ki, bütün şəhərlərin hakimləri işlərindən alınsın və bu vəzifələr satışa buraxılsın. Hər kəs daha çox para versə şəhərin hakimliyi ona verilsin. Qaimməqam gerçək bir siyasətçi idi. Bu şəkildə işlərin öhdəsindən rahatca gələ bilər, büdcədəki boşluğu doldura bilərdilər. Ancaq onun uyğuladığı siyasət bir çox hallarda Şahzadənin səliqəsi və doğruluq xarakteri ilə uyuşmamaqda idi. Baxmayaraq ki, bir çox yazarlar və araşdırmaçılar Abbas Mirzənin vəzirinə olan etimadından, güvənindən söhbət etməkdədirlər, lakin Şahzadənin bir neçə məktubu isbat edir ki, o, Qaimməqamdan razı deyilmiş. Bəzən də ona çox qızırmış. Cahangir Mirzə açıq şəkildə öz başına gələn müsibətlərdən dolayı Qaimməqamı suçlamaqdadır. Ancaq Abbas Mirzə onun bəzi xidmətlərini və idarəçilikdə olan təcrübələrini nəzərə alaraq onu tamamən də uzaqlaşdırmaq istəməmişdi. Abbas Mirzənin Təbrizdə olmadığı bir zamanda Təbrizi ziyarət edən bir yabançı Qaimməqam haqqında çox gülünc bir imaj yaratmaqdadır. Bu yabançının yazdığını olduğu kimi gətirəlim: “Bu adamı (Qaimməqamı) çox zinəti olmayan böyük bir evdə təsəvvür edəlim. Bu ev daima gediş-gəlişlərə səhnə olmaqdadır. Çünkü o, bütün səxavəti ilə mehmannəvazlıq etməkdədir. Ondan öncə onun atası da bu şəkildə davranmışdı. Hədsiz dərəcədə yaraşıqsız geyinən bu vəzir çox uzun boyludur. Həddindən artıq yemək yeyir, özəlliklə inanılmaz dərəcədə yemiş (qovun) yeyir. Nizam-intizamsız dağılmış olan kağızlar ətrafını sarmışdı. Bu intizamsızlıq içində bəzi işlər görürdü. Bir gün önəmli bir kağızı axtarmağa başladı və tapa bilmədi. Katiblərindən birini müttəhim etdi ki, onu sən itirmişsən. Ancaq bir neçə saatdan sonra o kağızı öz cibindən tapdı. Sürətlə oxuma yetənəyi çox yüksəkdir. Kağızı gözlərinin önündə tutur və bir neçə saniyəyə onu oxuyur.” Zahirən çox şişirdilmiş bir tip kimi görünsə də, bu şəxs ancaq Qaimməqam ola bilər. Söylənənlərə görə o olmasa imiş, Abbas Mirzə ödəyəcəyi borcların qaynaqlarını tapa bilməyəcəkmiş. Ucan qərargahında yay fəslinin son günləri keçməkdə idi. Bu günlərdə Şahzadəyə elə bilgilər gəldi ki, bu xəbərlər onun həyatının istiqamətini dəyişdirəcəkdi. Yəzd şəhərinin hakimi olan Abbas Mirzənin qardaşı Zill-ül Sultan ona bir məktub göndərərək yazmışdı ki, bu şəhər və Kirman artıq imperatorluğun bir parçası kimi deyildir. Gerçəkdən imperatorluqdan bağımsız şəkildə davranmaqdadır. 1828-ci il hadisəsindən sonra iqtidarını artırmış olan Həsənəli Mirzə yerli xanlıqlarla, özəlliklə Rzaquluxan adlı bir şəxslə birləşərək Yəzdi mühasirəyə almış və işğal etmişdi. Zill-ül Sultan məktubunda yazırdı ki, “...onların bu özbaşınalığını yalnız inzibatlı Azərbaycan ordusu durdura bilər.” Ancaq Azərbaycan ordusunun bu iğtişaşı durdura bilməsi və onlarla savaşa girməsi üçün Fətəli Şahın onayı (təsdiqi) gərəkirdi. Şah, Azərbaycan ordusuna başqa əyalətlərdə əməliyyat izni verməkdən çəkinirdi. Çünkü bu əməliyyatda Azərbaycan ordusunun qalib gəlməsi Abbas Mirzəni sadəcə, Azərbaycanda deyil, bütün imperatorluqda sevilən bir sərkərdəyə dönüşdürəcəkdi. Şah da belə olmasını istəmirdi. Lakin başqa 115 çarəsi də yox idi. Ya bu bölgələrin imperatorluqdan ayrılışına izn verməli, ya da Azərbaycan ordusuna Azərbaycanın sınırları dışında əməliyyat keçirməyə müsaidə etməli idi. Əslində Abbas Mirzə özü də bu əməliyyata qatılmaq istəmirdi. Çünkü başqa bir əyalətin savaş xərcini Azərbaycana yükləmək istəmirdi. Çünkü Şahzadə bilirdi ki, Azərbaycan ordusu bu əməliyyata qatılsa, mərkəzdən ona heç bir maddi yardım gəlməyəcəkdir. Ruslara ödənilən borclar Azərbaycana yükləndiyindən dolayı artıq Azərbaycanın nəfəsi kəsilmək üzrə idi. Azərbaycan ordusunun toparlanıb, toplanıb və geniş hərbi manevrlər etməsi üçün uyğun mərkəzlər bulunmamaqda idi. Bir çox yerlər ruslar tərəfindən təxrib edilmişdi. Ən sonda Ərdəbil bu iş üçün seçildi. Çünkü Ərdəbil ruslara təslim edilən ən son qala olmuşdur. Bu üzdən də orada böyük təxribat yapılmamışdı. Çünkü Ərdəbil anlaşma ilə ruslara təhvil verilmişdi. Bu şəhərin modern imkanlarla təchiz edilmiş qalası və savunma sistemi olduğu kimi durmaqda idi. İlk hərbi birimlər Məhəmməd Mirzənin komutanlığında hərəkətə başladı. Toplar, 2.000 süvari və 4.000 piyadə Məhəmməd Mirzənin əmrində idi. Qısa bir sürədən sonra Abbas Mirzə özü də təqribən bir o qədər ordu ilə hərəkət etdi. Bu səfərdə Təhmasib Mirzə, Xosrov Mirzə və Abbas Mirzənin qardaşı oğlu Şeyx-ül Məluk Abbas Mirzəyə eşlik etməkdə idilər. Bu sıralarda Abbas Mirzənin oğullarından biri əmrində olduğu ordusu ilə Kürdistanda əməliyyata başlamış və Qacariyyənin iqtidarını orada tətbiq etməyə çalışmışdı. Azərbaycan ordusu Azərbaycan sınırlarını tərk etdikdən sonra Azərbaycan bir xərabəzarlıq kimi görünməyə başlamışdı. Azərbaycan təqribən 30 il müddətində öz canı, varı və dövləti ilə oluşdurduğu ordusunu geri dönməmək üzrə yola salırdı. Sonralar Abbas Mirzə övladlarına yazdığı məktublarda Azərbaycandan uzaqda qalmanın onu nə qədər üzdüyünü yazırdı. O, məktublarında Azərbaycanı xatirələrinin yuvası kimi anımsayır. Abbas Mirzənin Yəzdə doğru hərəkət etdiyi zaman bu şəhəri quraqlıq çökərtməkdə idi. Həsənəli Mirzə Azərbaycan ordusunun yaxınlaşdığını duyduğunda dərhal Yəzdi tərk edib Kirmanda yerləşməyi düşündü. Çünkü Kirmanın savunma sistemi və qalaları Yəzdlə müqayisədə daha möhkəm və güvənilir idi. Həsənəli Mirzə hesab edirdi ki, Kirmanda Abbas Mirzə ilə qarşı- qarşıya gələ bilər. Abbas Mirzə Yəzdə yetişdiyində bir qurtarıcı sifəti ilə gəlməsinə rəğmən ciddi bir istiqballa qarşılanmadı. Çünkü şəhər aclıq və səfalət içində məhv olmaqda idi. Bu şəhər bir ordunun ehtiyaclarını necə sağlaya bilərdi? Bu üzdən Abbas Mirzə iki gündən artıq orada qalmadı. Təkrar ordusunu Kirmana doğru hərəkətə keçirdi. Lakin heç tələsmirdi, çünkü yağı olmuş qardaşına fikirləşmək üçün fürsət tanımaq istəyirdi. Abbas Mirzə sülh yolu ilə Kirmana girmək istəyirdi. Yağı olmuş qardaşına çaparlar aracı ilə məktublar göndərib və təslim olmasını dövlətə qarşı baş qaldırmasından vaz keçməsini dilədi. 54 Kirman əhalisinin 54 Cahangir Mirzə “Tarixe no”. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|