Azebaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ azerbycan döVLƏt pedoqoji universiteti

---

AZEBAYCAN RESPUBLİKASININ TƏHSİL NAZİRLİYİ 
AZERBYCAN DÖVLƏT PEDOQOJİ UNİVERSİTETİ 
FAKÜLTƏ: RİYAZİYYAT 
İXTİSAS: RİYAZİYYAT MÜƏLLİMLİYİ
FƏNN: PSİXOLOGİYA 
KURS: 1-Cİ KURS 
QRUP: RZM2302B
TƏLƏBƏ: QURBANOVA NAİLƏ 
MÜƏLLİM: ƏFƏNDİYEVA GÜNƏŞ 
MÖVZU: BƏRPAEDİCİ VƏ YARADICI TƏXƏYYÜL 
KEÇMİŞ QAVRAYIŞ MATERİALLARIN YENİDƏN İŞLƏNMƏSİ ƏSASINDA 
YENİ SURETLƏRİN YARADILMASINDAN İBARƏT OLAN PSİXİ PROSESƏ 
TƏXƏYYÜL DEYİLİR. TƏXƏYYÜL DƏ BÜTÜN PSİXİ HADİSƏLƏR KİMİ 
XARİCİ ALƏMİN İNİKASIDIR. BUNUNLA BİRLİKDƏ, TƏXƏYYÜL ÖZÜNƏ 
AİD XÜSUSİYYƏTLƏRİ VARDIR. QAVRAYIŞ VƏ HAFİZƏ KİMİ PSİXİ 
PROSESLƏR CİSİM VƏ HADİSƏLƏRDƏ GƏRÇƏK MÖVCUD OLAN 
XÜSUSİYYƏT, MÜNASİBƏT VƏ QANUNAUYĞUNLUQLARI ƏKS ETDİRİR. 
TƏXƏYYÜL PROSESİNDƏ İSƏ İNSAN XARİCİ ALƏMDƏ BİLƏVASİTƏ 
OLMAYAN YENİ SURƏTLƏR YARADIR. LAKİN İNSAN TƏXƏYYÜL 
PROSESİNDƏ NƏ QƏDƏR YENİ SURETLƏR YARATSA,HEÇ BİR ŞEYİ 
ÖZÜNDƏN UYDURMUR, YENİ SURETİN AYRI-AYRI ƏLAMƏT VƏ 
ÜNSÜRLƏRİNİ ANCAQ HƏYATDAN GÖTÜRÜR. HƏTTA ƏN FANTASTİK 
SURETLƏR BELƏ İNSANLARIN ADAM, BALIQ,ŞİR VƏ S. HAQQINDAKI 
TƏSƏVVÜRLƏRİ ƏSASINDA FORMALAŞMIŞDIR. TƏXƏYYÜL SURETLƏRİN 
KEYFİYYƏTİ, HƏR ŞEYDƏN ƏVVƏL, BU İNSANIN TƏSƏVVÜR EHTİYATININ 
BİLİK VƏ TƏCRÜBƏSİNİN ZƏNGİN VƏ ÇOXCƏHƏTLİ OLMASINDAN 
ASILIDIR: ONLAR NƏ QƏDƏR ƏHATƏLİ OLSA, TƏXƏYYÜLDƏ YENİ 
SURƏTLƏR YARATMAQ ÜÇÜN ZƏRURİ MATERİAL DA ÇOX OLAR.
TƏXƏYYÜL TARİXƏN ƏMƏK FƏALİYYƏTİNDƏ TƏŞƏKKÜL TAPMIŞDIR. 
İNSAN TƏDRİCƏN ƏMƏYİN NƏTİCƏSİNİ DƏRK ETMƏYƏ BAŞLAMIŞ, 

---

ƏMƏK PROSESİNİN SONUNDA ƏLDƏ EDİLƏN NƏTİCƏNİ HƏLƏ PROSES 
BAŞLAMAZDAN ƏVVƏL TƏSƏVVÜR ETMƏYİ, FİKRƏN YENİ SURƏTLƏR 
YARATMAĞI ÖYRƏNMİŞDİR. 
TƏXƏYYÜLÜN PASSİV,AKTİV NÖVLƏRİ VAR. İNSAN BİR ÇOX HALLARDA 
MÜXTƏLİF TƏXƏYYÜL SURETLƏRİ YARADIR,LAKİN ONLARI HƏYATA 
KEÇİRMİR VƏ YAXUD ELƏ ŞEYLƏR FİKİRLƏŞİR Kİ, ONLARI HƏYATA 
KEÇİRMƏK ƏSLİNDƏ MÜMKÜN OLMUR. BELƏ TƏXƏYYÜLƏ PASSİV 
TƏXƏYYÜL DEYİLİR. PASSİV TƏXƏYYÜL HƏM NİYYƏTLİ, HƏM DƏ 
NİYYƏTSİZ XARAKTER DAŞIYA BİLƏR. NİYYƏTLİ PASSİV TƏXƏYYÜLƏ 
MİSAL OLARAQ XÜLYANI GÖSTƏRMƏK OLAR. XÜLYA ZAMANI İNSAN 
ƏSRARƏNGİZ SURETLƏR YARADIR, ONLARI GÖZÜNÜN QARŞISINDA 
CANLADIRIB XOŞHALLANIR, SADƏCƏ OLARAQ BU PROSESİN ÖZÜNDƏN 
HƏZZ ALIR; LAKİN ONLARI HƏYATA KEÇİRMİR. PASSİV TƏXƏYYÜL 
SURƏTLƏRİ HƏR HANSI BİR TƏƏSSÜRATIN, SÖZ VƏ HİSSİN TƏSİRİ İLƏ 
NİYYƏTSİZ SURETDƏ DƏ ƏMƏLƏ GƏLƏ BİLƏR. ƏGƏR İNSANIN HƏYAT 
FƏALİYYƏTİNDƏ XÜLYA SURETLƏRİ ÜSTÜNLÜK TƏŞKİL EDİRSƏ,BU, 
ONUN BİR ŞƏXSİYYƏT KİMİ İNKİŞAFINDA CİDDİ NÖQSANLAR 
OLDUĞUNU GÖSTƏRİR. XÜLYANI XƏYALLA EYNİLƏŞDİRMƏK OLMAZ. 
XƏYAL ARZU EDİN EDİLƏN GƏLƏYİN SURETLƏRİNİ YARATMAQDAN 
İBARƏT OLAN TƏXƏYYÜL PROSESİDİR. İNSANIN HƏYATINDA XƏYAL 
MÜHÜM ROL OYNAYIR. HƏYATLA BAĞLI OLAN, HADİSLƏRİN OBYEKTİV 
GEDİŞİNİ DÜZGÜN ƏKS ETDİRƏRƏK, ONU ÖTƏN XƏYAL HƏMİŞƏ İNSANI 
FƏALİYYƏTƏ TƏHRİK ETMƏK CƏHƏTDƏN ÇOX 
ƏHƏMİYYƏTLİDİR.HADİSƏLƏRİN TƏBİİ GEDİŞİNDƏN NƏŞƏT ETMƏYƏN 
XƏYAL İSƏ İNSANI SÜSTLƏŞDİRƏN, HƏQİQƏTİ TƏHRİF EDƏN, HƏYATLA 
HEÇ BİR ƏLAQƏSİ OLMAYAN XÜLYAYA ÇEVRİLİR. BUNA GÖRƏ DƏ 
İNSANIN ÖZ XƏYAL SURƏTLƏRİNƏ TƏNQİDİ MÜNASİBƏT BƏSƏYİB, 
ONLARI İDARƏ ETMƏSİ ZƏRURİDİR. AKTİV TƏXƏYYÜL MÜXTƏLİF 
FORMALARDA ÖZÜNÜ GÖSTƏRİR. BƏRPAEDİCİ VƏ YARADICI TƏXƏYYÜL 
ONUN ƏSAS NÖVLƏRİ HESAB OLUNUR. OBYEKTİN TƏSVİR, ÇERTYOJ, 
SXEM,NOT,XƏRİTƏ VƏ S. ƏSASINDA YARADILAN SURETİNƏ BƏRPAEDİCİ 
TƏXƏYYÜL DEYİLİR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL SURETLƏRİNİ XARAKTERİZƏ 
EDƏRKƏN İKİ CƏHƏTİ XÜSUSİLƏ FƏRQLƏNDİRMƏK LAZIMDIR. ONLAR 
İLK BAXIŞDA MÜƏYYƏN TƏSVİR ƏSASINDA YARANDIQLARI ÜÇÜN 

---

HAFİZƏ TƏSƏVVÜRLƏRİNİ XATIRLADIRLAR, LAKİN MAHİYYƏT ETİBARİLƏ 
HAFİZƏ TƏSƏVVÜRLƏRİNDƏN FƏRQLƏNİRLƏR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL 
SURETLƏRİ QAVRANILAN TƏSVİRİN SONRA SADƏCƏ OLARAQ YADA 
SALINMASI DEYİLDİR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL PROSESİNDƏ İNSAN 
QAVRADIĞI TƏSVİRİ,MƏSƏLƏN: CƏLİL MƏMMƏDQULUZADƏNİN “POÇT 
QUTUSU “ HEKAYƏSİNDƏ TƏSVİR OLUNAN ƏHVALATLARI ÖZÜNÜN 
HƏYAT TƏCRÜBƏSİNƏ VƏ BİLİYİNƏ UYĞUN OLARAQ GÖZLƏRİNİN 
QARŞISINDA CANLANDIRIR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL MÜXTƏLİF 
FƏALİYYƏT SAHƏLƏRİNDƏ OLDUĞU KİMİ, TƏLİM PROSESİNDƏ DƏ 
MÜHÜM ROL OYNAYIR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL SURETLƏRİ DÜZGÜN 
VƏ DƏQİQ OLDUQDA XÜSUSİLƏ BÖYÜK İDRAK ƏHƏMİYYƏTİ KƏSB EDİR. 
ONLARIN DƏQİQLİYİ,HƏR ŞEYDƏN ƏVVƏL, ŞAGİRRDİN TƏSVİRİ 
ANLAMAQ SƏVİYYƏSİNDƏN,DOLĞUN TƏSƏVVÜRLƏRƏ MALİK 
OLMASINDAN ASILIDIR. BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜL SURƏTLƏRİNİN 
YARADILMASI DAXİLİ PROSESDİR, BAŞQA ADAMLARA ÜNSİYYƏT 
ZAMANI BU SURƏTLƏR ƏSASƏN İSTİRAK ETMİR. 
YARADICI TƏXƏYYÜL FƏALİYYƏTTİN ORJİNAL VƏ DƏYƏRLİ 
MƏHSULLARINDA REALLAŞDIRILAN YENİ SURETLƏRİN MÜSTƏQİL 
YARADILMASI NƏZƏRDƏ TUTUR. YARADICI TƏXƏYYÜL İNSANI SÖZÜN 
ƏSL MƏNASINDA YARADICI ŞƏXSİYYƏT KİMİ XARAKTERİZƏ EDİR. 
YARADICI TƏXƏYYÜL SURƏTLƏRİNDƏ İNSANIN ŞƏXSİYYƏTİ, VARLIĞA 
MÜNASİBƏTİ, HƏYATI DƏRK VƏ İZAHETMƏ BACARIĞI, SƏNƏTKARLIĞI 
VƏ S, BÜTÜN AYDINLIĞI OLUNUR. YENİ ORGİNAL SURƏTLƏRİN 
YARADILMASI PROSESİ,BƏRPAEDİCİ TƏXƏYYÜLƏ NİSBƏTƏN, 
MÜRƏKKƏB VƏ ZİDİYYƏTLİDİR. ONLAR GƏRGİN YARADICI ƏMƏYİN 
MƏHSULUDUR. BU BAXIMDAN UŞAQLAR YARADICI FƏALİYYƏTİ 
DİQQƏTİ XÜSUSİLƏ CƏLB EDİR. 
MƏNİM FİKRİMCƏ TƏXƏYYÜLÜN YARANMASINDA İNSANİN 
DÜŞÜNCƏLƏRİ İLƏ ƏLAQƏLİDİR. DEMƏK OLAR Kİ İNSAN ÖZ 
TƏXƏYYÜLÜNÜN YARANMASINDA BÖYÜK ROL OYNAYIR. MƏNCƏ 
İNSANIN TƏXƏYYÜLÜ HƏYATA NECƏ BAXMASINDAN ASILIDIR. MƏNCƏ 
TƏXƏYYÜL İNSANIN HƏYATDA QAVRADIĞI HADİSƏLƏRİN ÖZ İSTƏDİYİ 
KİMİ BAŞA DÜŞMƏSİ VƏ YAŞAMASIDIR.