Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkili Qiymət Sistemi
| Ail
əvi Cavabdehlik Sistemi kollektiv t əsərrüfatların fərdi ev təsərrüfat- larına doğru transformasiyası ilə yanaşı əkilən torpaqların kollektiv nəzarətdə olan yerd ə qalan 93,8%-nin üç müxtlif formalı istifadə hüququ əsasında aqrar ev t əsərrüfatlarına paylanmasını nəzərdə tuturdu: Pay torpağı (ration land-kouliang tian) adlanan və ev təsərrüfatlarının ehtiyaclarını təmin etmək məqsədilə verilən istifadə hüququ; Cavabdehli torpaqlar (responsibility land-zeren tian) adlanan v ə t əsərrüfatçıya təyin edilmiş məbləğdə və aşağı qiymətlərlə taxıl və ya pambıq məhsullarını dövlət satmaq öhdəliyi yükləyən istifadə hüququ; Müqavil ə torpağı (contract land-chengao tian) adlanan vauksionlar və ya k ənd rəhbərləri tərəfindən müəyyən pul məbləği müqabilində paylanan istifad ə hüquqlu torpaqlar. İkili Qiymət Sistemi n ə əsasən isə dövlət təsərrüfat subyektləri üzərində istehsal etdikl əri məhsulun müəyyən hissəsini təsbit edilmiş qiymətlərlə əvvəlcə 466 dövl ət satmaq öhdəliyi qoyur, qalan məhsulu isə azad bazarda formalaşan azad qiym ətləri vasitəsilə reallaşdımaq azadlığını verir. Yəni təsərrüfat subyekti bazarakı nisbətin yüksək qiymətlərlə məhsulunu reallaşdırmaq üçün dövlətin qoyduğu kvotadan daha çox istehsal etməkdə maraqlı olur, bazarda qiymətlər aşağı olduqda isə sadəcə dövlət satmalı olduğu həddə məhsul istehsalı ilə kifay ətlənməyə çalışır. Bu baxımdan əgər 1978-ci ildə Çin fermerləri istehsal etdikl əri məhsulun yalnız 8 faizi azad bazar qiymətləri ilə reallaşdırırdılarsa, 1990- cı illərdə bu rəqəm artıq 80 faizə qalxmışdır. Bel əliklə, digər islahatlarla yanaşı aqrar sektorda həyata keçirilən yuxarıdakı tədbir Çin aqrar təsərrüfatlarında güclü stimul yaradaraq istehsalın k əskin artımında böyük rol oynamış və ölkənin ümumiqtisadi inkişafına öz h əlledici təsirini göstərmişdir. N əhayət, inkişaf etməkdə olan ölkələrin aqrar-sənaye bazarlarında qiy- m ətlərin müəyyən olunması təcrübəsini nəzərə alaraq ölkəmiz üçün aşağıdakı n əticələri çıxarmaq olar: • H əmin ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, aqrar sektorda həyata keçirilən islahat v ə tənzimləmə xarakterli tədbirlərin daha effektli nəticələr əldə etm əsi üçün hökmən düzgün şəkildə qurulmuş və valyuta kursları, faiz d ərəcələri, inflyasiya, məşğulluq və tədiyyə balansı kimi sahələrdə dövlət siyas ətini özündə birləşdirən əlverişli makroiqtisadi mühit təmin edilm əlidir; • Bu ölk ələr arasında dövlət investisiyaları şəklində regional infrastruktur, sosial xidmtl ər və aqrar sektorun digər ictimai xarakterli sahələrini maliyyl əşdimələri aqrar istehsalın sürətlə artmasına nail olmuşlar; • İnkişaf etməkdə olan ölkələrin təcrübəsində geniş istifadə olunan və kifay ət qədər müsbət nəticələr gətirib çıxarmış idxalı əvəz edən aqrar m əhsulların və ixracı genişləndirən aqrar məhsulların dəstəklənməsi siyas ətindən ölkmizdə də istifadə edilə bilər; • İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə maliyyə-kredit resursları kifayət qədər m əhdud olduğundan və daha az riskli olması baxımından əsasən sənaye sah ələrinə yönəlməsi aqrar sektorda ciddi kredit çatışmazlığı ilə müşahidə olunur v ə bu sahədə dövlət tərəfindn kredit resursları təmin edilən ölk ələrdə müsbət nəticələr ortaya çıxmışdır; • Bu ölk ələrin bir çoxunda əlverişli siyasi və hüquqi-instutsional mühüt formalaşmadığından bütün sahələrdə olduğu kimi aqrar sektora yön əldilən dövlət dəstəkləmə siyasətindən də əsasən qeyri-məhsuldar, lakin siyasi gücü olan aqrar subyektl ər yararlanmışlar ki, bu da yürüdülən aqrar siyas ətin effektivliyinin xeyli aşağı düşməsinə səbəb olmuşdur; • N əhayət, inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında Çin təcrübəsindən, xüsusil ə onun ikili qiymət mexanizmi siyasətindən bir sıra məhsular üzrə ölk əmizdə də geniş istifadə olunur. Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|