Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qrafik 21.17. T əkmil kapital bazarında tarazlı faiz dərəcəsinin mü əyyənləşdirilməsi Bel
əliklə, təkmil kapital bazarında yalnız və yalnız bir tarazlı faiz dərəcəsi olur. Bel ə təkmil bazarda fərd bazarın faiz dərəcəsina təsir etmədən istədiyi q ədər pul borc ala və verə bilər. Əməliyyatların riskliyindən asılı olaraq vahid Əmanət
r 0
D r Borc v əsaitlərinin həcmi S S P r* 0 431 d ərəcədən kənarlaşmalar baş verə bilər. Hətta investor öz vəsaitlərindən istifadə ed əndə də faizin bazar dərəcəsi kapitalın qiyməti kimi nəzərdən keçirilir. Lakin, real kapital bazarı bu cür təkmillikdən uzaqdır. Əsas əməliyyatlar maliyy
ə institutları (kommersiya bankları, sığorta şirkətləri, borc-əmanət assosiasiyaları, fond birjaları və s.) vasitəsiə həyata keçirilir. N əhəng məbləğlərin maliyyə institutlarında yığılması təkmil rəqabət şəraitini pozur. İxtisaslaşmış maliyyə institutları pul vəsaitlərini təkcə cəlb etməklə məş- ğul deyillər. Onlar bazarın vəziyyəti, əmanətə olan tələbin perspektivi barədə böyük informasiyaya malikdirl ər. Aydındır ki, kiçik əmanət məbləğinə malik olanlar n əhəng maliyyə institutları ilə effektiv rəqabət apara bilməzlər. Bu şə- raitd
ə fərd tarazlı bazar dərəcəsi ilə istədiyi qədər borc alıb-verə bilməz. Dərəcə ar tıq təkmil kapital bazarında formalaşmır. O, dövlətin maliyyə institutları t ərəfindən müəyyən olunur. Digər tərəfdən, investorlar maliyyə institutlarına müraci ət etməyə məcburdurlar. Bu halda faizin bazar dərəcəsi kapitalın qiyməti kimi əhəmiyyətini itirir. Bu məsələ maliyyənin idarə edilməsi kursunda ətraflı t əhlil olunur. Əvvəlki paraqraflarda biz istehsal amillarının qiymətlərinin - əmək haqqı, renta, faiz formalaşmasının qanunauyğun-luqlarını nəzərdən keçir- dik. Bu qiym ətlərlə bu və ya digər amilun muzdla tutulması və ya icarəsi maliyy
ələşdirilir. Həm də bu qiymətlər amil sahiblərinin cari gəlirlərini təşkil edir. İndi biz amilların prokat qiymətlərindən kapital qiymətlərinə keçməliyik. Bu qiym ətlərlə amillərin özlərinin alqı - satqısı həyata keçirilir. Bel ə keçid bu və ya digər amilin istifadəsilə əldə olunan gəlirlərin kapital- laşması vasitəsilə həyata keçirilir. Kapitallaşma üsulu əldə olunma müddəti nəzərə alınmaqla bu və ya digər amild ən alman bütün gələcək gəlirlərin diskontlaşmış qiymətliliyini (PDVİ) mü əyyən etməyi nəzərdə tutur. PDV-nin mü əyyənləşdirilməsi faiz dərəcəsi və diskontlaşma əmsalının n əzərə alınmasına əsaslanır. ( ) ( )
1 1 1 + = +
− i i t t
t — R g əlirinin əldə olunacağı gündür. Əvvəlki paraqrafda deyildiyi kimi, gələn ildə alınacaq bir man bu ilin ( )
i + 1 1 ma-nat
ı ilə ekvivalentdir. i > 0 olduğundan “bu günkw” və ya “gələcək” manat
ın indiki qiymətliliyi vahiddən kiçikdir. Məsələn, 2 ildən sonra alınacaq 1 manat indiki 2 )
( 1
+ -y
ə ekvivalentdir. Tutaq ki, h ər hansı amil (x), T il ərzində gəlir gətirməyə qadirdir, faiz d ərəcəsi isə zamandan asılı olaraq dəyişmir (iı = İ 2
= ...
=
İ T ). Onda bütün 432 |