Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qrafik 21.14. İstehlakçı seçiminin ikidövrlü məsələsində fərqsizlik əyriləri, 

transformasiya x

ətti və optimal qərar 

A 

I 

B 

C

0 

I

0 

I

1 

0 

C

1 

C

”’ 

C

0           

I

0 

0

 

C

*

1 

C

1 

C

* 

B

 

I

1 

C

’ 

C

” 

I

 

429 

---

S

əmərəli  istehlakçı  kimi  o,  istehlakm  optimal  planını  seçməyə  çalışır. 

Optimal istehlak planına C* fərqsizlik əyrilərinin ən yüksəyində yerləşən nöqtə 

uyğun gəlir. Bu nöqtə AB düz xəttində yerləşir. AB xəttində yerləşən istənilən 

dig

ər  istehlak  planının  faydası  az  olacaqdır.  C  nöqtəsi də  optimal qərar ola 

bilm

əz. Çünki, o nailolunmazdır. 

Eyni  büdc

ə  məhdudiyyətinə  (transformasiya  əyrisinə)  malik  başqa  fərdi 

n

əzərdən  keçirək.  Onun  faydalılıq  funksiyasına  uiğun  olan    fərqsizlik  əyriləri 

qrafyk 21.13- d

ə olduğu kimi görünə bilərdi. Belə zövqlərə malik istehlakçının 

optimal  

istehlak planı C nöqtəsi ola bilər və fərd zamanın indiki mərhələsində 

kapital bazarında borc alan ola bilər. 

r faiz d

ərəcəsinin  dəyişməsinə  fərdin  reaksiyasını  nəzərdən keçirək. 

Qiym

ətlərin dəyişməsinə  reaksiyanın  iki  texnikası  vardır:  gəlir effekti və 

əvəzetmə  effekti. Tutaq ki, faiz dərəcəsi yüksəlir. Bu o deməkdir ki, büdcə 

x

əttinin meyli artır. Bu, qrafik 21.14-də faiz dərəcəsinin artması  büdcə xəttinin 

İ  nöqtəsi  ətrafında  B

1

D

1

  mövqeyind

ən B

2

D

2 

  mövqeyin

ə  hərəkəti kimi 

göst

ərilib.  Əvvəl fərd istehlak həcminin  L(Co,  Cı)  nöqtəsinə  uyğun 

kombinasiyanı  seçirdi.  Faiz  dərəcəsi artandan sonra  o,  M(Co',  Cı') 

ko

mbinasiyasını seçəcəkdir. Nəticədə əmanətlərin məbləği (İo - Co)- dən (İo' - 

Co')-d

ək artacaq. 

Bu n

əticə özünü əvəzetmə və gəlir effektlərində tapa bilər. L nöqtəsindən 

M nöqt

əsinə  keçid gəlir effekti ilə  bağlıdır.  Onun  təsirilə  əmanətlərin həcmi 

artır.  Faiz dərəcəsinin  artması  cari  istehlaka  nisbətən perspektiv istehlakm 

“ucuzlaşması”  deməkdir. Ona görə  də  fərd gələcək  istehlakı  artırmaq  üçün 

indiki istehlakı məhdud-laşdıracaqdır. 

H nöqt

əsindən M nöqtəsinə  keçid gəlir effekti ilə  bağlıdır.  Faiz 

stavkasmm a

rtması  ilə  fərdin  faiz  şəklində  gəliri  çoxalır.  Cari  və  gələcək 

istehlak “normal 

əmtəələr” olduqları üçün onların hər ikisinin artması baş verir. 

G

əlir effektinin təsirilə əmanətlərin həcmi azalır. 

D

əyişmə  və  gəlir effektləri  əks istiqamətlidirlər. Ona görə  də  faizin 

artmasının əmanətlərə ümumi təsiri qeyri-müəyyəndir.