azərbaycanlılarının həmrəylik və birlik günü» elan edilməsi
haqqında qərar qəbul etmişdi. Bundan sonra isə 31 dekabr
gününün hər il bayram kimi keçirilməsi haqqında bu təklif
Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti tərəfindən qəbul
edildi.
Azərbaycan diasporunun xarici ölkələrdə təşkil
olunması işində də canlanma əsasən bu dövrdən başlanmış
dır.
Xarici ölkələrdə yaşayan soydaşlarımızla əlaqələri
gücləndirmək məqsədilə Azərbaycanda «Azərbaycan dün
yası» adlı Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzi (prezidenti xalq şai
ri Nəbi Xəzridir) və «Dünya Azərbaycanlılarının M ədə
niyyət Mərkəzi» (sədri, xalq şairi Söhrab Tahirdir), dünya
Azərbaycanlıları gənclərinin Beynəlxalq həmrəyliyi Cə
miyyəti (prezidenti Tofiq Əliyevdir) yaradılmışdır və fəa
liyyət göstərirlər. Bunlardan əlavə diaspora ilə iş üzrə prezi
dent aparatında bölmə (müdiri prof. Rüstəm Məmmədov
dur), Milli Akademiyanın «Milli Münasibətlər İnstitutu»nda
(direktoru prof. V.Arzumanlıdır) şöbə mövcuddur və geniş
fəaliyyət göstərirlər. 1998-ci ilin mayından işə başlamış
«Azad Azərbaycan» özəl radiusunun səsi hər gün dünyanın
66 ölkəsinə yayılır.
Dünya Azərbaycanlılarının çoxsaylı diasporu Türkiyə
də, Rusiyada, Almaniyada, Amerika Birləşmiş Ştatlarında,
İngiltərədə və digər ölkələrdə mövcuddur1.
Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev xarici ölkələrə
etdiyi bütün səfərləri zamanı orada yaşayan soydaşlarımızla
görüşmək üçün xüsusi vaxt ayırır və bu görüşlər hər iki tərəf
üçün çox faydalı olur. Belə görüşlər 1994-cü ildə Fransada
(yanvarda), Almaniyada (yanvarda), Türkiyədə (fevralda),
İngiltərədə (fevralda), 1995-ci ildə İsveçrədə (yanvarda),
Bu haqda daha geniş, bax: İsrafil İsmayılov. «Dünya azərbaycanlıları
XX əsrdə», Bakı, 1997, həcmi 256 s.
118
Belçikada (apreldə), 1996-cı ildə Rusiyanın Stavropol diya
rında Kislovodskda, 1997-ci ildə Amerika Birləşmiş Ştatla
rında (avqustda), 1999-cu ildə Ukraynada (noyabrda) keçi
rilmişdir.
1994-cü ilin 23 fevralında Londonda Azərbaycan dias
porunun nümayəndələri ile görüşdə Heydər Əliyev demiş
dir: «Harada yaşamasından, vəziyyətinin ağır və çətinliyin
dən asılı olmayaraq qərək hər bir kəs öz Ana Vətəni haq
qında düşünsün. Azərbaycanlılar artıq bilirlər ki, indi bizim,
nəhayət, müstəqil dövlətimiz - Azərbaycan Respublikamız
var. Bu müqəddəs Azərbaycan torpağıdır».
2000-ci iln 22 iyununda Moskvada Azərbaycanlıların
Ümumrusiya Konqresi təsis edilmişdir. Moskvada keçirilmiş
konqresdə Rusiyanın 50 regionunu təmsil edən 2 milyona
qədər Azərbaycanlı nümayəndələri iştirak etmişdir. Kon
qresdə bildirildi ki, Rusiyanın bütün bölgələrində yaradılmış
Azərbaycan milli-mədəni təşkilatları xoşməramlı fəaliyyət
göstərir və bu da Rusiya ilə Azərbaycan dövlətləri arasında
dostluq münasibətlərinin möhkəmlənməsinə kömək edəcək
dir.
Dünya Azərbaycanlılarının 111 konqresi 1999-cu il 2-3
oktyabrda Köln (Almaniya) şəhərində keçirilmişdir. Kon
qresdə Azərbaycandan, Cənubi Azərbaycandan, Almaniya
dan, ABŞ-dan, Türkiyədən, Kanadadan, Fransadan, İsveçrə
dən, Hollandiyadan, Belçikadan və digər ölkəlordən 100-ə
godər nümayəndə iştirak etmişdir.
Doğma Azərbaycanı xarici ölkələrdə öz yaradıcılığı ilə
geniş tanıdan mədəniyyət xadimlərimizdən biri də Bakıda
dünyaya göz açmış Elnarə İsmayılovadır. O, Azərbaycan
Dövlət Konservatoriyasını fortepiano ixtisası üzrə bitirmiş
solo-pianoçudur. 1993-cü ildən bəri əsasən Almaniyada ya
şayır. Bethoven, Şopen və digər musiqi korifeylərinin ən çə
tin əsərlərini mahir ustalıqla ifa etməklə yanaşı Üzeyir
Hacıbəyov, Qara Qarayev, Fikrət Əmirovun və digər Azər-
119
baycan bəstəkərlarmm əsərlərini Almaniyada və Avropanın
digər ölkələrində geniş təbliğ edir.
Prezident Heydər Əliyev demişdtir: «Azərbaycanın
görkəmli mədəniyyət xadimlərinin Azərbaycandan kənarda
fəaliyyət göstərməsi bizim üçün çox əhəmiyyətlidir»1.
Dünyanın 70-ə yaxın ölkəsində azərbaycanlıları bir
ləşdirən 200-dən artıq cəmiyyətlər mövcuddur və geniş fəa
liyyət göstərirlər. Dünyada yaşayan hər bir azərbaycanlı
«Azərbaycan dövlətini öz arxasında hiss edərək, azər-
baycançılıq, vətənpərvərlik hissləri ilə tarixi torpaqlarımıza,
yurdumuza, mədəniyyətmizə, məhəbbət aşılamalıdır» (Hey
dər Əliyev)2.
Dünya Azərbaycanlılarının 1 qurultayı göstərdi ki, on
ların milli lideri olan Prezident Heydər Əliyevin bu göstərişi
və arzusu layəqətlə yerinə yetirilir. Prof. Yəhya Taşdələn
(Türkiyə) Dünya Azərbaycanlılarının I qurultayı haqqında öz
mülahizələrini belə ümumiləşdirmişdir: «Qurultayda sə
mimiyyət, qardaşlıq, dostluq və bütövlük anlayışı hakim
oldu. Qurultay yalnız diaspor üçün deyil, xalqımız üçün
də bir işıq, güvənc və inanç qaynağına çevrildi»3.
Böyük tarixi bir hadisə və nailiyyət olan Dünya Azər
baycanlılarının I qurultayı «Dünya Azərbaycanlılarının əla
qələndirmə Şurasım» (102 nəfərdən ibarət) və bu Şuranın
idarə heyətini (23 nəfər) seçdi və qərar qəbul etdi ki, Dünya
Azərbaycanlılarının qurultayları hər üç ildən bir keçirilsin.
1
II
2
ıı
3
ıı
120
'Xalq" qəzeti, 7 fevral 1999.
'Xalq" qəzeti, 25 dekabr 1999.
'Xalq" qəzeti, 15 noyabr 2001.
v i f m l
DAĞLIQ QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ
AZƏRBAYCANLILARA QARŞI ERMƏNİ
SOYQIRIMININ DAVAMIDIR
Azərbaycanın tutduğu mühüm geostra-
teji mövqe, onun zəngin təbii sərvətləri,
regionda maraqlan olan qüvvələri
azərbaycanlıların öz tarixi torpaqların
dan zorla köçürülməsinə sövq edirdi...
XIX əsrdən başlayaraq (bu) siyasi xət
tin gerçəkləşdirilməsində erməni fakto
ru əsas amillərdən birinə çevrilmişdi.
Ermənilərin tarixi Azərbaycan torpaq
larında, xüsusən Rusiyanın tərkibinə
Azərbaycan xanlıqları kimi daxil olan
Qarabağ və İrəvan xanlıqları ərazisin
də kütləvi şəkildə yerləşdirilməsi ilə
bünövrəsi qoyulmuş bu problem XX əs
rdə özünü bir neçə dəfə binizə verərək
torpaq iddiaları üçün zəmin yaratdı. Bu
torpaq iddiaları bəzi qüvvələr tərəfin
dən erməni-azərbaycanlı qarşıdurması
kimi qələmə verildi...
HEYDƏR ƏLİYEV
Qafqazda türklərə qarşı ermənilərin başladıqları soyqı
rımların üç yüz ilə yaxın tarixi vardır. Rusiya imperatoru I
Pyotr 1724-cü ilin mayında Bakını işğal etmiş general
Matyuşkinə yazmışdı: «Hər cür cəhd etməklə erməniləri və
121